ạn tôi thích đánh đàn. Anh học đàn tranh với danh cầm Vĩnh Bảo.Tới nhà anh, đàn cổ treo đầy hai vách. Tôi hỏi anh: “Tại sao cây đàn kìm chỉ hai dây, mà có tới bốn cái trục vặn vậy anh?” Rồi tôi lại thắc mắc: “Anh có cây đàn đáy mà nhà văn Phùng Cung nhắc tới trong truyện “Mộ phách” không?” Tôi hỏi lung tung đủ thứ chuyện, anh kiên nhẫn giải thích. Rồi tối tối, anh đánh đàn, hát cho tôi nghe.

Ban ngày, anh rủ tôi đi xem tổ ong. Những tổ ong do chính anh nuôi. Anh nói: “Đó, con ong bay kêu vo vo. Nó đang khó chịu vì thấy mình đến gần.” Anh quen thuộc với nghề ăn ong nên không mang lưới bảo vệ. Tôi bắt chước anh, làm gan.Bây giờ nghe anh nói, tôi hơi sợ tránh ra xa xa. Anh nói: “Hôm nay trời nắng tốt. Bầy ong thích lắm, chúng đang siêng năng Ċi lấy mật. Anh thấy chúng nó lăng xăng bay tới, bay lui không?”

Rồi chúng tôi rời những tổ ong, thả bộ ra bờ hồ.Nơi đó, chúng tôi ngồi yên, xem con le le bơi ngược, lội xuôi bảo vệ cái tổ của mình. Anh đưa ngón tay chỉ: “Tổ nó nằm trong bụi lau.” Tôi gật đầu.Chúng tôi nói vài câu nữa với nhau rồi tự nhiên cùng chìm trong yên lặng.Tôi ngồi như đang thiền định, nhắm hai mắt lại.Trong lòng tôi thật yên tĩnh.Bạn tôi ngồi bên cạnh, không nói gì.Thỉnh thoảng, chúng tôi im lặng bên nhau.Những giây phút đó tâm tư chúng tôi rất thoải mái.

Mỗi năm, anh gửi cho tôi một hũ mật ong. Anh nói: “Mật của năm ngoái rất thơm. Tới ngày lấy mật, bà con lối xóm kéo nhau tới giúp tôi vô keo. Con nít thích lắm, chúng nó vừa làm việc vừa nhai sáp ong.” Tôi hỏi anh có viết văn nữa không. Anh nói: “Vẫn viết, nhưng thích đánh đàn và nuôi ong hơn. Đánh đàn và nuôi ong cũng là viết văn chớ gì nữa.”Tôi đồng ý. Viết văn không phải là ghi chép những dòng chữ đẹp xuống giấy trắng.Viết văn là sống đời sống của mình cho có chiều sâu. Ta không chỉ viết khi cầm tới cây bút.

Anh nói: “Có một nhà văn người Hòa Lan, viết văn cho tuổi thơ hay như Tô Hoài vậy.” Tôi cười, hỏi: “Chắc anh muốn nói tới Toon Tellegen?” Anh ngạc nhiên: “Anh rời Hòa Lan lâu vậy rồi, mà vẫn biết tới nhà văn này.” Tôi biết chớ.Toon Tellegen viết về tình bạn giữa con sóc và con kiến. Một hôm, Kiến đề nghị với Sóc: “Mình nên xa nhau một thời gian.” Sóc thắc mắc: “Tại sao?” Kiến nói: “Để coi thử mình nhớ nhau không.” Sóc hỏi: “Nhớ?” Kiến dạy đời: “Ừ, nhớ. Biết nhớ là gì không?” Sóc thành thật trả lời: “Không.” Kiến nói: “Nhớ là cảm giác thấy thiếu một cái gì.” Sóc lại hỏi: “Cảm giác đó ra làm sao?” Về điều này thì Kiến cũng mù tịt, nó nói: “Rồi mình sẽ biết.”

Kiến ra về, quyết định xa Sóc một thời gian để biết nhớ là gì. Ai dè, Kiến chưa ra khỏi nhà thì Sóc đã cảm thấy nhớ, nó nói: “Kiến, tôi nhớ Kiến.” Kiến vùng vằng: “Đâu lẹ vậy. Tôi chưa xa bạn mà.” Sóc nói: “Nhớ thiệt mà.” Nhưng Kiến nhất định ra về. Câu chuyện được Toon Tellegen cho chấm dứt như vầy:

“Chiều đến, Sóc không chịu nổi nữa, đi ra ngoài. Vừa bước ba bước thì gặp Kiến, có vẻ mệt nhoài, mình chảy đầy mồ hôi, nhưng gương mặt thỏa mãn. Kiến nói:

- Đúng rồi, tôi cũng nhớ bạn. Không sao quên bạn được.

- Thấy chưa.

- Ừa, thấy.

Hai đứa quàng tay nhau, đi ra bờ sông nhìn mặt nước nhấp nhô, phản chiếu ánh sáng lấp lánh.”

Bạn tôi nói: “Tôi thấy văn Tellegen trong sáng quá, muốn dịch một số truyện cho trẻ em Việt Nam đọc.” Tôi hiểu anh. Con người Hòa Lan thật hiền lành, tốt bụng. Văn là người. Tôi đọc văn Hòa Lan, cảm được cái đẹp của nền văn hóa Miền đất thấp, nơi mà có chỗ mặt biển cao hơn đất liền tới 6 thước 74.[1] Nhưng phải thấy trẻ em Hòa Lan, gương mặt các em trong sáng như những thiên thần, ta mới cảm trọn vẹn không khí thái bình ở đây. Tôi nói: “Tôi sẽ giúp anh. Tôi cũng muốn gửi những cái đẹp nhất của xứ sở này về quê nhà.”

Tôi nhìn anh.Mới đó mà chúng tôi quen nhau đã hơn hai mươi năm rồi.Trong suốt thời gian đó, chúng tôi chưa từng giận nhau một lần nào.Tình bạn là một cái gì có thật. Ngày tôi rời Hòa Lan đi xa, anh mới có đứa con đầu lòng. Bây giờ thì cháu đã sắp tới tuổi cài trâm, nhưng tình bạn của chúng tôi không hề gián đoạn.Thỉnh thoảng, chúng tôi lại gặp nhau ở đâu đó trong một vài tiếng đồng hồ hoặc là một ngày, hai ngày.

Tôi nhớ tới Sóc và Kiến trong truyện Toon Tellegen, và bật cười.Chúng tôi đâu có khác gì Sóc với Kiến.Anh là Sóc và tôi là Kiến. Sóc nói: “Tôi là người hạnh phúc nhất. Tôi không thể nào hạnh phúc hơn bây giờ.” Kiến hỏi: “Hãy tưởng tượng, có ai đem tới tặng bạn một cái bánh kem thật lớn, thì bạn có thấy hạnh phúc hơn không?” Sóc trả lời: “Thì tôi sẽ hạnh phúc hơn, nhưng đó sẽ là hạnh phúc lớn nhất nhất!” Kiến lại hỏi: “Nếu tôi sắp sửa đi xa. Và cuối cùng tôi lại không đi.Tôi ở nhà với bạn, thì bạn sẽ thấy thế nào?” Sóc gật gù: “Ờ hén, thì tôi sẽ còn hạnh phúc hơn nữa.”[2]

Vậy mà Kiến vẫn đi xa. Lâu lắm Kiến mới gặp Sóc một lần.Những lúc gặp nhau, Sóc và Kiến hạnh phúc lắm.Nhưng rồi Kiến tìm ra một định nghĩa mới về nỗi nhớ. Sóc bồn chồn hỏi: “Nhớ là gì?” Kiến trả lời: “Nhớ là cái làm cho hai người không quên nhau. Là nghĩ tới nhau thì thấy có hạnh phúc.” Sóc nói: “Vậy nỗi nhớ đâu có mang lại khổ đau. Nỗi nhớ mang lại hạnh phúc.” Kiến nói: “Đúng rồi, tình bạn mang lại hạnh phúc. Dù là đôi bạn không sống bên nhau, nhưng khi nhớ đến nhau thì có hạnh phúc.”