ừ hôm khám phá ra nguyên do vì sao mẹ tôi bịnh và chết đi khi mẹ còn rất trẻ và tôi còn quá nhỏ, bỗng dưng, tôi cảm thấy không còn thích ở trong căn nhà này nữa.

Có hôm, ngồi một mình trong ngôi nhà vắng lặng tôi nhìn quanh quất, lẩn thẩn kiểm điểm xem có vật gì trong nhà này còn thuộc về mẹ tôi không. Không có gì cả, ngoại trừ chiếc bàn thờ đơn giản chưng bức ảnh mẹ tôi, một bát hương, hai chân đèn cùng bột lư nhỏ bằng đồng.

Kia là bộ bàn ăn, nơi mẹ tôi vẩn ngồi bên tôi và đầu bàn, ba tôi thường chống đũa trong bữa ăn, tươi cười ngắm hai mẹ con tôi đùn nhau một dĩa đồ ăn ngon lành. Thật là một gia đình đầm ấm. Giờ đây thì còn đâu nữa? Chỗ mẹ tôi, dì ghẻ đã thế vào. Và đôi mắt ba tôi chỉ biết ngắm dì ấy đỏng đảnh chê món này, chán món kia.

Nào là tấm phản gỗ nặng chình chịch và láng bóng như gương ngày trước dùng làm chỗ ngủ cho khách khưá, nay là chỗ tôi nằm một mình rộng thênh thang. Tôi không còn được ngủ trong buồng kia, kể từ ngày mẹ tôi mất. Giờ này, nó đã thuộc quyền sử dụng của dì ghẻ tôi.

Nghĩa là, mẹ tôi mất đi chưa giáp năm, hình bóng của mẹ đã nhạt phai nhanh chóng trong trí nhớ mọi người. Ngay cả những đồ vật trong nhà, trước đây đầy ắp những kỷ niệm với mê thì nay đã bị nguời đàn bà xa lạ, tai quái kia xóa sạch hết.

Với tuổi lên bảy, tôi nghĩ đơn giản là mẹ tôi mất, dì ghẻ tôi về thay thế mẹ tôi làm chủ gia đình và chỗ mẹ tôi nương náu, luôn luôn hiện diện trong vô hình chính là khu nghĩa địa, nơi mẹ được chôn cất.

Vì thế mà suốt máy tháng hè, tôi cứ thơ thẩn trong khu vực có mộ mẹ.

Mỗi buổi sáng, ba tôi và dì ghẻ lên xe, đi vừa khuất ngõ, tôi liền làm dối việc nhà thật nhanh. Khép cửa lớn lại, tôi phóng chân trần trên đường đất. Vài phút sau, tôi đã ở bên mộ mẹ, một mình.

Không ai có thể tin ràng một dứa trẻ nhỏ như tôi lại gắn bó được với khu nghĩa địa, nhưng người ta sẽ hiểu thôi, khi biết rằng đối với tôi, nơi đây là cả một thế giới kỳ diệu.

Ðúng vậy, nghĩa địa này chỉ là một trũng đất vừa tầm cho đôi chân nhỏ của tôi chạy nhảy quanh quất bên những nấm mộ to, nhỏ chen kẽ nhau. Nơi đây ít được săn sóc nên hoa dại nở khắp nơi. Nhiều nhất là thứ hoa trắng năm cánh, tôi không biết tên nhưng tôi thích vẻ đẹp mộc mạc và lối nở rộ đồng loại của nó. Chính lũ hoa dại đơn sơ này đã tô điểm cho khu nghĩa địa thêm phần thơ mộng.

Ở phía bờ đất thoai thoải nằm nghênh nghênh trên kia là ngôi trường làng ba gian, nay trở thành cơ sở ba của trường cấp I Vĩnh Ninh. Ðây chính là ngôi trường sau này đã từng in dấu chân tôi và lũ bạn bè tinh nghịch.

Ban đầu, mới làm quen với vùng đất mới này, tôi chỉ quanh quẩn bên mộ mẹ. Thương mẹ cô đơn một nấm mồ đất giữa những ngôi mộ tráng xi măng sang trọng, tôi thường siêng năng nhổ sạch cỏ rồi lấy gạch bể làm thành một đường viền quây tròn quanh ngôi mộ. Sau, chán, tôi ngồi im nghe tiếng ve kêu râm ran trên những ngọn tre cao và những cây đa già. Rồi tôi thơ thẩn đi ra khỏi nghĩa địa, lần theo con đường mòn nhỏ dẫn lối đến bờ đất, nơi đây là ranh giới giữa vùng đất cao và trũng đất nằm sâu dưới kia.

Với tầm nhìn của tôi lúc đó, vùng đất phía dưới rộng mênh mông và sâu đến chóng mặt, nhưng thật là tuyệt đẹp với những ô ruộng lúa xanh rờn, mát mắt. Tôi mê mải ngắm những cánh cò trắng đậu rải rác đây đó. Tôi chợt muốn được như loài cò, cất đôi cánh vút lên cao rồi xà xuống nhởn nhơ trên đồng lúa. Ồ, như vậy thật là thích. Biết bao giờ tôi mới tới được vùng đất xa vời và mờ ảo dưới kia? Hẳn dưới đó có hàng ngàn điều kỳ thú đang chờ đợi tôi khai phá?

Tôi ao ước rồi tôi mơ mộng và chẳng có ngày nào tôi không đến đây vừa được gần bên mẹ, vừa được loanh quanh, luất quất bên những điều mơ mộng trẻ con.

Một sáng, mặt trời đã lên cao, tôi vẩn chưa chịu về nhà. Ðứng ngắm ánh nắng rọi chói chang trên mộ mẹ, tôi thầm nghĩ: "Suốt ngày nằm ngoài nắng gió như vậy chắc là mẹ rát mặt, nóng người lắm. Bây giờ ngày hè khô ráo còn đỡ khổ. Qua những tháng mưa dầm dề, lạnh lẽo làm sao mẹ chịu cho thấu."

Nghĩ thế, bỗng tôi loé lên một ý định.

Sáng hôm sau tôi qua nhà thằng Tý Cồ; một đứa bạn tôi thích nhất, rủ nó kiếm một cây rựa. Khi biết ý muốn của tôi, nó khoái chí ra mặt, đi kiếm cây rựa của ba nó tức khắc.

Hóa ra công việc không dễ dàng như tôi tưởng. Hai đứa cùng một tuổi, thằng Tý Cồ "cồ" hơn tôi một cái đầu, nhưng với sức còn non, nó vẫn không thể nào chặt được gốc những cây tre già. Tôi xụ mặt trách nó:

- Vậy mà tao tưởng ba mày có nghề vót đũa thì mày cũng biết đốn tre, chẻ lạt. Ai ngờ... Rủ mày đi, thiệt là vô ích.

Tý Cồ gân cỗ cãi:

- Tại ba tao kêu tao còn nhỏ, không cho cầm rựa nên tao chưa quen tay chớ bộ.

Rồi nó hăng hái:

- Ðược rồi. Dù sao tao cũng cho mày biết tài tao.

Nó chạy lơn tơn tới một bụi tre khác có những cây thấp và non hơn. Nó phạt tứ tung những cành lá rườm rà, cuối cùng lá rụng trụi lủi. Nó chặt lấy chặt để lên gốc tre xanh. Ðến lúc mặt nó đỏ kè, mồ hôi nhỏ giọt hai bên thái dương, lúc đó một cây tre khá lớn mới từ từ ngã xuống.

Thằng Tý Cồ lấy tay quệt trán, ngoái đầu lại nhìn tôi, toe toét cười hãnh diện:

- Ê! Một cây đã đủ chưa?

Tôi gật. Hai đứa ngắm nghía cây tre một lát. Tôi ra lệnh:

- Mày chặt ra làm bốn đoạn.

- Mày định làm bốn cái cột cắm bốn góc phải không? Còn mái, còn vách? Chừng này sao đủ?

- Ừa há. Vậy thì mày ráng kiếm thêm một cây nữa đi.

Thằng Tý Cồ ngần ngừ nhìn mấy thân cây tre to, có ý nản, nhưng sợ tôi chê dở, nó đành quay lại chỗ cũ cố chặt một gốc tre nữa.

Tôi đang đo đo, tính tính gang tay trên thân tre nằm dưới đất, bỗng nghe thằng Tý la "ối" một tiếng thất thanh. Giật mình nhìn lại, tôi thấy nó liệng cái rựa qua bên, ôm lấy ống chân.

Hết hồn, tôi chạy lại. Chân nó tứa đầy máu. Nhìn thấy gương mặt đẫm mồ hôi xanh lè của nó, tôi cuống lên, la như cháy nhà:

- Ai cứu, ai cứu thằng Tý. Nó chết rồi, bớ người ta!

Bác Hứa, ba con Mỹ học lớp tôi, ở cạnh trường học, tất tả từ trong nhà chạy xuống chỗ chúng tôi. Mới thoạt nhìn, bác hiểu ra cớ sự. Bác vội bứt ngay một nắm lá cầm máu được trồng quanh nấm mộ gần đó, bỏ vào miệng nhai nát rồi dịt vào vết thương toét miệng của thằng Tý.

Thằng Tý vừa cà nhắc đứng lên thì quanh chúng tôi đã đông tới cả chục đứa con nít và vài ba người lớn trong xóm.

Khi tôi cùng bác Hứa dìu thằng Tý đi lên tới mái hiên trường học để tránh nắng, tôi thấy ba tôi xăm xăm đi vào cổng trường.

Tôi tái mặt, chẳng biết ai thông tin mà ba tôi đến nhanh như thế. Không thèm hỏi han một tiếng ba tôi hầm hầm xách một tai tôi kéo đi, giọng chì chiết:

- Về, về nhà rồi tao cho mày biết cái tội bỏ nhà, rong chơi cả buổi thì bị trừng trị đích đáng như thế nào.