uruborg, Jonsered, Thụy Ðiển, 4 tháng Mười Một 1904

Ông Kappus thân mến,

Thời gian bặt thư vừa qua, tôi một phần rong ruổi trên đường, một phần bận quá không viết gì được. Và hôm nay tôi đã mỏi tay vì phải viết nhiều thư, nên cầm bút cũng hơi khó. Nếu đọc cho người khác viết hộ chắc tôi sẽ trò chuyện được nhiều với ông hơn, nhưng thế này xin ông tạm bằng lòng với vài dòng ngắn ngủi đáp lại bức thư dài của ông vậy.

Tôi thường nghĩ đến ông, ông Kappus thân mến, và cầu chúc cho ông thiết tha đến mức lẽ ra qua đó cũng giúp được ông phần nào mới phải. Còn những bức thư, tôi thường hoài nghi, liệu chúng có giúp ích gì chăng? Xin ông đừng nói rằng: có, chúng có giúp. Ông hãy tiếp nhận chúng, đừng cám ơn nhiều, và ta sẽ chờ xem cái gì sẽ tới.

Bây giờ đi vào những vấn đề cụ thể của ông có lẽ cũng chẳng ích gì; bởi lẽ, về tính hoài nghi của ông, về sự bất lực không thể hòa đời sống nội tâm với đời sống bên ngoài, hay về tất cả những gì còn làm ông ray rứt, tôi chỉ có thể nhắc lại điều đã nói: mong ông tìm thấy đủ kiên nhẫn trong chính mình để mà chịu, và đủ dại khờ để mà tin; mong ông ngày càng thân thiết với cái khó và với nỗi cô đơn của mình giữa người đời. Còn lại, hãy để đời sống tự nó đi đường nó. Hãy tin lời tôi: đời sống luôn có lý, trong mọi trường hợp.

Còn về những cảm xúc: mọi cảm xúc tổng kết và nâng đỡ trọn vẹn con người ông đều là trong sạch, không trong sạch là cái cảm xúc chỉ tóm bắt một phía của con người ông và do đó kéo lệch ông. Mọi ý nghĩ của ông hướng về tuổi thơ đều thiện. Mọi thứ nâng ông vượt lên trên mức xưa nay của chính ông trong những giờ phút sung sức nhất đều tốt. Mỗi tăng tiến đều lành nếu nó nằm trong toàn bộ huyết mạch ông, nếu nó không là cuồng say, không là phiền muộn, mà là niềm vui cho ta nhìn thấu đáy. Ông có hiểu ý tôi muốn nói không?

Và tính hoài nghi của ông có thể trở thành một tính cách hay, nếu ông chịu khó giáo dục nó. Nó phải trở nên hiểu biết, phải thành năng lực phê phán. Mỗi khi nó định xui ông ghét bỏ điều gì, ông hãy hỏi nó vì sao điều đó lại xấu, hãy yêu cầu nó đưa ra chứng cớ, hãy kiểm tra nó, và có thể ông sẽ thấy nó lúng túng, xấu hổ, nhưng cũng có thể nó sẽ nổi đóa. Nhưng ông đừng nhân nhượng, hãy bắt nó phải lập luận, và lần nào cũng hành động chăm chú và kiên quyết như vậy, rồi sẽ đến ngày từ một kẻ quấy phá nó trở thành một công nhân tốt của ông, có lẽ là thông minh nhất trong số công nhân xây dựng đời ông.

Ông Kappus thân mến, mọi điều tôi có thể nói cùng ông hôm nay chỉ là như vậy. Nhưng đồng thời tôi gửi ông một thi phẩm nhỏ, in riêng, hiện đã đăng trong tờ Tác Phẩm Ðức ở Praha. Trong đó tôi sẽ tiếp tục cùng ông tâm tình về sự sống và cái chết, và về sự vĩ đại và tuyệt đẹp của cả hai.

Rainer Maria Rilke