hi Từ Hải chết đứng, Thúy Kiều khóc:

Khóc rằng: “Trí dũng có thừa

Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này…”

Thúy Kiều cho Từ Hài là người có hai đức tính “trí” và “dũng”. Ta không biết Tố Như có cho Từ Hải hai đức tính ấy hay không.. Chỉ biết từ ngày Thúy Kiều gọi Từ Hải là “người đàn ông trí, dũng có thừa”, những người đọc Kiều dường như chẳng mấy ai thắc mắc gì đến cái gọi là “trí, dũng” của Từ Hải.

Tôi thấy Từ Hải chỉ có dũng mà không có trí. Cho họ Từ có dũng cũng đã là gượng ép. Từ Hải, với tư cách tướng quân, từng xưng vương, dù chỉ là tiểu vương, đã không dũng ở việc chưa đánh đã đầu hàng dù biết hàng thần lơ láo, sẽ bị khinh thị. Quan Vân Trường vì hoàn cảnh bắt buộc phải đầu hàng, nhưng sau đó đã anh dũng lấy lại được danh hiệu dũng tướng; Từ Hải ngược lại, đầu hàng và chết đứng luôn.

Không phải là mạt tướng cũng chẳng được là triều thần, Công tử Hà Đông đã từng đầu hàng Việt Cộng. Những đêm dài lắm, sâu lắm thao thức trong lầu Bát giác Chí Hòa thành Hồ, Công tử Hà Đông làm bài thơ vịnh Từ Hải:

Khóc rằng: “Trí dũng có thừa

Bởi nghe lời thiếp nên cơ hội này”.

Dũng thôi, có trí nào vay?

Năm năm trời biển, một ngày chết oan.

Bờ sông, bãi cát bàn hoàn

Có nghe mồ lạnh cung đàn phu nhân?

Ấy ai tàn cuộc phong trần?

Ấy ai vân cẩu, xoay vần những ai?

Quân trung gươm lớn, giáo dài

Đội torng thị tập, cơ ngoài song phi

Sẵn sàng, tề chỉnh, uy nghi

Bác đồng chật đất, tinh kỳ rợp sân

Phù vân… Chỉ là phù vân

Bá vương, hào kiệt, hàng thần… chiêm bao!

Mắt xanh, mặt ngọc, má đào

Râu hùm, hàm én đi vào hư vô

Ấy ai gây dựng cơ đồ

Ấy ai bể Sở, sông Ngô tung hoành.

Ấy ai nấm đất bên gành

Rầu rầu ngọn cỏ nửa xanh, nửa vàng!

Ca-nông nổ rung chuyển mặt đất, hê-li-cốp bay rợp trời quân khu, các binh chủng trang bị võ khí tối tân nhất, đang đánh đâu thắng đấy như chẻ trúc, đập ngói; quân ta sẵn sàng, tề chỉnh, uy nghi… Vậy mà tự nhiên ký giấy đi đầu hàng! Trí dũng ở chỗ nào? Vương tướng gì mà kỳ cục kỳ cào đến cái nước ấy? Tướng mà trí dũng cù lần như vậy thì chết đứng là cái chắc. Không những chỉ chết đứng mà thôi, còn chết không nhắm được mắt.

Bố cu Từ bị Tố Như diễn tỏa cho trở thành lố bịch qua việc ảnh dàn dựng cuộc đón tiếp vợ hết sức linh đình để rồi đầu hàng trống lơi, cờ rũ, súng tịt hết sức bôi bác. Chỉ đón vợ thôi mà tướng quân cho kéo quốc kỳ, cho nổ đại bác ầm ầm:

Kéo cờ lũy, phát súng thành

Từ công lên ngựa thân nghinh cửa ngoài.

Đúng là oai như hạch. Chỉ để đón nàng về dinh thôi mà Tướng quân cho mở cả một chiến dịch dữ dội mùa hè đỏ lửa hết sức đao to búa lớn:

Lửa binh đâu đã ầm ầm một phương

Ngất trời sát khí mơ màng

Đầy sông kình ngạc, chật đường giáp binh.

Tướng quân huy động đủ cả năm bunh chủng Hải, Lục, Không, Thiết giáp, Công binh luôn cả Gia binh. Linh đình tốn hao huyết lệ của nhân dân như vậy chưa đủ, Tướng quân còn sai cả chư tướng đi đón vợ. Không những chỉ sai một tướng, người còn sai đến mười tướng:

Hai bên mười vị tướng quân

Đặt gươm, cởi giáp, trước sân khấu đầu.

Tôi từng thắc mắc về chuyện tại sao quân đội Từ Hải đang chiến thắng lại thảm hại nhanh chóng đến như thế. Chi tiết mười anh tướng lãnh quân vụ đi đón phu nhân trước sân phải quì gối, đặt gươm, cởi giáp, khấu đầu đến như thế làm cho tôi biết tại sao quân Từ thua, tại sao Từ Hải chết đứng, tại sao Thúy Kiều phải nhắm mắt nhảy xuống sông Tiền Đường…

Một lần nữa thiên tài Tố Như lại tiên ngôn cho chúng ta thấy: Cái quân đội có những tướng hèn ngu đến như thế tất nhiên là thứ quân đội không ra gì, trước sau gì cái quân đội ấy cũng đầu hàng. Anh tướng đón vợ rình rang như Từ Hải tất nhiên là anh tướng đánh trận không khá, thứ tướng quân ấy chết đứng là đúng thôi…

Than ôi! Đời xửa đời xưa có những người lòn trôn rồi trở thành đại tướng. Lại có những người nếm phân rồi phục quốc…

Nhưng đó là chuyện đời xửa đời xưa…

Đời nay ta chỉ thấy những người làm tướng rồi lòn trôn. Và những người nếm phân rồi ngậm miệng…

Kể ra Từ Hải cũng còn một điểm khá hơn nhiều người. Đó là điểm Từ Hải chết đứng.