ừa qua tôi sang Pháp vài ngày, gặp gỡ nhóm bạn Canada, tôi quen hồi còn là sinh viên ở Úc. Chuyến đi này đã có thể là một chương trong cuốn Hồi ký Tâm Phan vì nó khiến tôi suy nghĩ nhiều về lối sống của thanh niên Việt Nam so với thanh niên phương Tây. Dĩ nhiên không có lối sống nào tốt hoàn toàn, cái gì cũng có mặt trái của nó nhưng tôi chỉ muốn đưa ra những cái tốt để mình học hỏi.

Nhóm bạn này cùng học chung trường phổ thông trung học, họ thân thiết, gắn bó với nhau gần mười năm, dù mỗi đứa ở một nước khác nhau. Chúng đều ở tuổi hai mươi mốt đến hai mươi tư, sinh ra ở Quebec, Canada – nơi tiếng Anh và tiếng Pháp đều là tiếng mẹ đẻ, đứa nào cũng nói hai thứ tiếng như nhau. Chúng có thể đi hầu hết các nước trên thế giới với hộ chiếu Canada mà không cần Visa, có thể làm việc ở các nước nói tiếng Anh hay tiếng Pháp mà không cần phải học tiếng địa phương và sự hòa nhập cuộc sống luôn đạt mức cao nhất so với công dân các nước khác. Có thể gọi chúng là “công dân của thế giới”.

Người Việt mình có câu: “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”, nhưng rất ít người thực hiện câu nói này. Đến tuôi mười tám, thanh niên phương Tây phải tự lập rồi, muốn có tiền chơi bời thì phải ra đời mà cày, không có tiền mua xe thì vay bố mẹ, trả góp hàng tháng. Như hội bạn tôi tốt nghiệp đại học, chúng dành dụm tiền đi làm thêm hồi sinh viên, mua vé máy bay sang Pháp, năm đứa thuê chung một căn hộ ở khu trượt tuyết nổi tiếng thế giới, rồi xin việc làm ở đây, đứa thì làm ở siêu thị, đứa làm bar, bồi bàn, đứa làm việc cho ski store (cửa hàng cho thuê đồ trượt tuyết)… thời gian còn lại thì đi trượt tuyết – môn thể thao mà chúng đều đam mê, rồi chơi bời, tiệc tùng, nhảy nhót.

Đối với tôi, cuộc sống đó mới đúng là tuổi trẻ, phong phú và thú vị. Chúng có thể làm những gì chúng thích, không ràng buộc bởi bất kỳ quy định hay lề thói nào ngoài lương tâm. Chúng tự học cách sống có trách nhiệm với bản thân. Nếu không đi làm thì không có tiền thuê nhà, không có tiền ăn. Còn nếu muốn có tiền để chơi bời nhiều hơn thì phải làm việc cật lực hơn, có thể là làm hai nơi cùng lúc. Nếu sa vào nghiện ngập, hút hít sẽ chẳng làm được việc gì, có thể bị đuổi việc, không chơi thể thao được. Nói chung, chúng luôn biết dùng cái đầu tỉnh táo để suy nghĩ, chứ không phải nhắm mắt làm bừa.

Ở Việt Nam, tôi thấy có hai bộ phận thanh niên được phân chia rõ rệt: hoặc chơi bời mà ngu ngốc, hoặc tỉnh táo thì không chơi bời, chứ không có kiểu chơi bời mà lại có đầu óc như thanh niên phương Tây.

Có một điều mà nhiều thanh niên Việt Nam hiểu sai và làm theo cái sai, đó là: cuộc sống phương Tây thật thác loạn, muốn chơi bời sành điệu phải thác loạn như thế.

Sai hoàn toàn!!!

Chúng chơi cho tuổi trẻ thật ý nghĩa và vui, nghĩa là thả phanh nhưng bao giờ cũng có cái đầu điều khiển theo đạo đức lương tâm. Cái này có lẽ thanh niên Việt Nam phải nhiều năm sau mới học được.

Bọn Tây có thể ngủ với nhau ngay lần gặp đầu tiên nhưng đó hoàn toàn chỉ là sex, là sự tự nguyện trao đổi, tôi sướng – anh sướng, không ai phải mất tiền, chấm hết. Chả tình cảm, chả bạn bè, thậm chí chả cần biết tên.

Việc này có lẽ vi phạm đạo đức theo quan điểm của người Việt nhưng với phương Tây nó chỉ là vấn đề sinh lý bình thường, ai cũng cần sex, vậy thì thay vì bỏ tiền mua gái điếm/trai điếm, sao chúng ta không trao đổi sex giữa những người có kiến thức với nhau? Như thế lành mạnh hơn nhiều, và dĩ nhiên bao cao su là một trăm phần trăm.

Trong khi đạo đức Việt Nam không chấp nhận việc ngủ với người lạ, cho đó là “thác loạn” thì có người lại coi việc đi nhà thổ, bỏ tiền mua dâm là bình thường và phổ biến? Tôi thật không hiểu!

Trên đây tôi chỉ nói đến những người độc thân thôi nhé, còn đối với những người đã có người yêu hay vợ/chồng thì vấn đề đạo đức khác.

Có lần, anh bạn đẹp trai người Thụy Điển của tôi tâm sự việc hắn bị cưỡng hiếp trong lúc say xỉn. Vấn đề là lúc ấy hắn đang có người yêu ở Na Uy. Hắn cảm thấy tội lỗi vô cùng vì đã không chung thủy với người yêu. Hắn dằn vặt bản thân vì đã để xảy ra chuyện quan hệ tình dục với người con gái khác mà hắn không yêu. Hắn cứ thổn thức mãi rằng, chỉ cần nghĩ đến việc người yêu hắn cũng làm thế thì hắn chết mất. Tôi đã phải an ủi hắn rất nhiều sau vụ đó. Phải nói thêm rằng, trước khi có người yêu, mỗi tối hắn ngủ với một đứa con gái. Thế mới thấy cái chuẩn mực đạo đức của phương Tây rất cao: Khi độc thân, chúng ta có thể ngủ với ai tùy thích, không ràng buộc tình cảm, chỉ cần có trách nhiệm với bản thân. Khi có người yêu, chung thủy lại là yếu tố hàng đầu, trong khi bạn bè vẫn vui chơi thoải mái.

Còn giữa bạn bè với nhau thì không bao giờ có chuyện sex. Tình bạn là thiêng liêng và không ai muốn làm vẩn đục tình bạn bằng chuyện tán tỉnh nhau hay yêu nhau. Thời gian vừa rồi, tôi sống với tụi bạn Canada ở Pháp, bốn trai ba gái chung một nhà, mỗi đứa một giường đơn rất thoải mái. Bọn con trai vẫn tự nhiên cởi quần, thay đồ trước mặt bọn con gái, chả vấn đề gì, chả có gì là gợi dục ở đây, toàn bạn bè chơi với nhau hơn chục năm nay. Rồi một thằng ngồi buôn chuyện với đám con gái về việc hắn đã làm thế nào khiến người yêu hắn được thăng hoa khi quan hệ. Tức là khi chúng tôi đã là bạn bè thì không có sự khác biệt giới tính, có thể nói chuyện trên trời dưới bể. Tuy nhiên, những chuyện này lại không thể nói với người yêu được.

Hồi ở Úc, trong nhóm bạn của tôi có hai đứa chơi rất thân với nhau, chúng nó tâm đầu ý hợp về mọi mặt, nhưng rồi một ngày đứa con gái cảm thấy rằng nó yêu cậu bạn thân đó, mỗi khi hơi ngà ngà là nó lại có biểu hiện đong đưa tán tỉnh anh bạn. Nhiều người hỏi tại sao hai người không yêu nhau đi thì cậu kia nói: vì tình bạn quá đẹp, nếu hắn yêu cô bạn thận thì hắn sẽ mất đi tình bạn mà có lẽ không bao giờ có được với một người nào khác.

Có lẽ bạn sẽ cảm thấy khó hiểu về điều này nên tôi sẽ giải thích:

Tình yêu bao gồm sex, ích kỉ, sự sở hữu (người ấy thuộc về mình), sự giận dỗi, mong muốn được đáp lại mỗi khi cho đi tình cảm.

Tình bạn không bao gồm những điều trên đây mà là sự bình đẳng, sự đồng cảm, thấu hiểu, tôn trọng sự riêng tư của nhau.

Chính vì vậy để có được một người bạn tâm đầu ý hợp là điều khó vô cùng. Khi đã có được một người bạn tuyệt vời như thế thì bạn sẽ không bao giờ muốn nó mất đi hay giết chết tình bạn bằng tình yêu.

GVA 5/3/2008