in tức về cuộc đảo chánh của Nhật truyền đến Paris buổi tối ngày 9/3 tất nhiên có gây ngạc nhiên, nhưng sự kiện xa xôi quá. Báo chí ngày 10/3 trong đó có đăng mục Đông Dương chữ lớn vẫn đầy những tin tức về trận sông Rhin: nào quân Mỹ chiếm Cologne ngày mồng 6 thì ngày mồng 7 đã vượt sông Rhin ở Remagen. Nào trận đánh lớn trên đất Đức đã bắt đầu vì quân Nga của tướng Joukov đã tiến đến bờ sông Oder, trước Stettin. Ở Thái Bình Dương, quân Mỹ đổ bộ lên Iwojima ngày 19/2, đã thực hiện ngày 9/3 một trận ném bom khủng khiếp xuống Tokyo, thiệt hại lớn về người và thiêu cháy bao nhiêu nhà cửa.

Chính phủ lâm thời đã bị một cú hoàn toàn đột ngột. Việc xác định lập trường chính trị chuẩn bị mấy tháng nay vẫn chưa sẵn sàng. Ngày 10/3, Chính phủ phải trấn an dân chúng và các binh sĩ Đông Dương bằng một lời chào thân ái, nhưng chốn xa xôi ấy có ai nghe?

Cuối cùng, 12 ngày sau, chính phủ thông qua văn bản, do Laurentie soạn thảo, cái sẽ trở thành “Tuyên bố ngày 24/3/1945 về vấn đề Đông Dương”. Trong một thời gian khá lâu, hàng nhiều tháng, bản tuyên bố này mang một tầm quan trọng rất lớn về chính trị và dùng làm cẩm nang bao lần, cho nên cần phải trích dẫn ra dưới đây những ý chính trong nguyên văn:

“… Liên bang Đông Dương sẽ cùng với nước Pháp và những nước khác của cộng đồng lập thành một “Liên hiệp Pháp” mà lợi ích bên ngoài sẽ do nước Pháp đại diện. Đông Dương sẽ được hưởng, trong phạm vi Liên hiệp, một quyền tự do riêng của nó. Những người thuộc quốc tịch Liên bang Đông Dương sẽ vừa là công dân Đông Dương vừa là công dân Pháp.

“Đông Dương sẽ có riêng một chính phủ Liên bang do toàn quyền đứng đầu và gồm nhiều bộ trưởng chịu trách nhiệm trước chính phủ, chọn hoặc trong số những người Đông Dương hoặc trong số những người Pháp cư trú ở Đông Dương...

“Một quốc hội bầu theo kiểu đầu phiếu nào thích hợp nhất với mỗi nước của Liên bang và trong đó lợi ích của nước Pháp sẽ được đại diện, sẽ biểu quyết những khoản thuế mọi loại cùng ngân sách Liên bang, và thảo luận những dự án luật...

“Quyền tự do báo chí, tụ do lập hội, tự do hội họp, tự do tư tưởng và tín ngưỡng và nói chung những quyền tự do dân chủ sẽ tạo thành nền tảng của luật lệ Đông Dương.

“Năm nước lập thành Liên bang Đông Dương có khác biệt nhau về văn minh, chủng tộc và truyền thống, vẫn giữ bản chất riêng của mình trong Liên bang.

“Ông toàn quyền là người trọng tài của tất cả, trong lợi ích riêng của mỗi nước. Các chính phủ địa phương sẽ được cải tiến hoặc cải tổ. Các trọng trách và chức vụ trong mỗi nước sẽ dành chủ yếu cho những người mang quốc tịch nước đó…

“Liên bang Đông Dương sẽ được hưởng, trong khuôn khổ Liên hiệp Pháp, một chế độ tự trị kinh tế cho phép nó đạt mức phát triển cao nhất về nông nghiệp, công nghiệp và thương mại...

“Quy chế Đông Dương, như vừa được xem xét, sẽ trở thành chính thức sau khi được các cơ quan của Đông Dương giải phóng góp ý kiến...”