hật khổ sở khi phải giết thì giờ mà không được vẽ. Sáng sáng ông có đi bộ chừng một giờ, chiều muộn thì có hai mươi phút tập tạ nhẹ và nửa tiếng bơi nhẹ nhàng dưới bể bơi - chế độ hằng ngày được bác sĩ chuyên khoa tim khuyến khích - nhưng chỉ có thế thôi, toàn bộ sự kiện trong ngày của ông chỉ có thế. Ta có thể đăm đắm nhìn ra biển được bao lâu cơ chứ, dù cho đó có là mặt biển ta yêu từ thời thơ ấu? Ông có thể nhìn trong bao lâu cảnh thủy triều trào lên dạt xuống mà không nhớ lại, như bất cứ ai trong cơn mơ màng ngắm biển, rằng cuộc đời đã được trao cho ông, cũng như cho mọi người, một cách ngẫu nhiên, tình cờ, nhưng chỉ một lần, và chẳng vì một lý do đã biết hay có thể biết nào hết? Vào những tối ông lái xe đi ăn cá lục nướng ở boong sau cửa hàng cá nằm chênh vênh trên rìa vịnh nơi tàu thuyền vẫn chui qua gầm cầu kéo ra khơi, đôi khi trước tiên ông vẫn dừng lại ở thị trấn ngày xưa gia đình ông thường tới nghỉ hè. Trên con đường nhựa ven bờ biển ông xuống xe, đi bộ ra lối đi lát ván rồi ngồi xuống một trong những chiếc ghế băng nhìn ra bãi cát và mặt biển, mặt biển diệu kỳ liên tục đổi thay mà chẳng hề thay đổi từ khi ông còn là một thằng bé khẳng khiu thích bơi ngược sóng. Đây chính là chiếc ghế mà tối tối ông bà rồi cha mẹ ông từng ngồi hóng gió và thích thú ngắm nhìn hàng xóm và bạn bè đi dạo trên lối đi lát ván, và đây chính là bãi biển nơi gia đình ông từng dã ngoại và tắm nắng, nơi ông và Howie cùng các bạn từng đi bơi, tuy bây giờ nó đã rộng gấp đôi ngày ấy do có một dự án cải tạo gần đây của quân đội tiến hành. Nhưng ngay cả chỉ rộng như cũ, nó vẫn là bãi biển của ông và là trung tâm của mọi vòng xoay tâm trí khi ông nhớ về những gì tươi đẹp nhất thời thơ ấu. Nhưng người ta có thể nhớ về những gì tươi đẹp nhất thời thơ ấu được bao lâu? Còn việc tận hưởng phần tốt đẹp nhất của tuổi già thì sao? Hay phần tốt đẹp nhất của tuổi già chỉ là thế thôi - nhớ nhung những gì tươi đẹp nhất của thời thơ ấu, nhớ búp măng xinh đẹp từng là cơ thể ông thời ấy, từng lao theo những con sóng ngay từ khi thấy chúng bắt đầu hình thành ngoài xa, lao theo chúng với đôi cánh tay chụm lại như đầu mũi tên còn phần người khẳng khiu còn lại theo sau như thân tên, lao theo chúng đến tận khi lồng ngực ông cọ vào những viên sỏi tí hon và vỏ sò lởm chởm và vỏ ốc vụn nát ở rìa bãi biển và cuống cuồng đứng dậy và vội vàng quay người lảo đảo lội qua những con sóng nhỏ cho đến khi ra đến chỗ nước sâu đến đầu gối và đủ sâu để tiếp tục quăng mình xuống và lại bắt đầu điên cuồng bơi ra phía những con sóng mới đang nổi lên - bơi vào Đại Tây Dương xanh biếc đang phập phồng, không ngừng xô về phía ông như cái sự thật bướng bỉnh về tương lai - và, nếu may mắn, ông sẽ về đến nơi kịp để bắt con sóng lớn tiếp theo, rồi tiếp theo, rồi tiếp theo, rồi tiếp theo nữa cho tới khi ánh mặt trời từ phía đất liền là là chiếu xiên lấp lánh ngang mặt nước cho ông biết, đã đến lúc phải về. Ông chân trần chạy về nhà, ướt nhẹp và mặn mòi, vừa chạy vừa nhớ lại cái hùng vĩ của biển bao la vẫn còn ùng ục trong tai và liếm cẳng tay nếm náp làn da tươi mới vì ngâm dưới biển và nung dưới nắng trời. Cùng với cảm giác ngất ngây sau cả ngày dài bị biển quần cho tơi tả đã đời, hương ấy, vị ấy đã làm say lòng ông để rồi đẩy ông đến nước muốn cắn ngập răng mà xé ra một mảnh chính mình và nhấm nháp sự tồn tại của mình bằng xương bằng thịt.

Trên đôi gót chân trần ông thoăn thoắt đi qua vỉa hè xi măng vẫn còn nóng nắng ngày và khi về đến căn nhà trọ lại quay trở ra buồng tắm ngoài trời vách gỗ dán sũng nước, cát ướt chảy ra khỏi quần bơi khi ông đá nó khỏi chân rồi nhặt lên hứng dưới cùng thứ nước lạnh đang xối ào ào xuống đầu. Sức mạnh san phẳng của sóng cồn, thử thách của vỉa hè nóng bỏng, cơn choáng váng đến nổi gai ốc của nước vòi sen lạnh như băng, cái hạnh phúc được có những cơ bắp căng mới nhú và tay chân thanh mảnh và da thịt rám nắng không tì vết ngoại trừ độc một vết sẹo mờ sau lần mổ thoát vị khuất tận bên dưới háng - những ngày tháng Tám ấy, sau khi tàu ngầm Đức đã bị tiêu diệt và chẳng còn xác gã thủy thủ nào chết đuối mà lo, chẳng có gì lại không rõ ràng đến tuyệt diệu. Và chẳng có lý do gì mà ông không coi sự hoàn hảo thể chất của mình là hiển nhiên.

Đi ăn tối về xong ông thường cố yên vị trong nhà đọc sách. Ông sở hữu một tủ sách toàn sách nghệ thuật khổ lớn xếp kín một bức tường xưởng vẽ; ông đã tích cóp và nghiên cứu chúng cả đời, nhưng giờ ông không thể ngồi trên ghế đọc lật giở dù chỉ một trang trong số ấy mà không cảm thấy lố bịch. Ảo tưởng ấy - như giờ ông nghĩ về nó - đã mất đi sức mạnh chi phối ông, và bởi thế những cuốn sách ấy chỉ phóng đại thêm cái kẻ nghiệp dư nực cười đến tuyệt vọng, là chính ông và phóng đại cái vô nghĩa trong cuộc theo đuổi mà vì nó ông đã cống hiến cả tuổi về hưu của mình.

Nỗ lực giết thêm chút thì giờ bằng cách ở bên những cư dân khác của Starfish Beach cũng bất khả chịu đựng không kém. Không giống như ông, nhiều người bọn họ không những có khả năng xây dựng cả một cuộc hội thoại xoay quanh chuyện cháu chắt mà còn có thể tìm thấy đủ cơ sở để tồn tại nhờ sự tồn tại của đám cháu ấy. Kẹt giữa sự bầu bạn của họ, đôi khi ông được trải nghiệm nỗi cô đơn dưới dạng cơ hồ thanh khiết nhất. Và ngay cả những người cùng làng hưu chu đáo, giỏi nói chuyện mà lâu lâu lại phải gặp đến hơn một lần thì cũng chẳng có gì thú vị. Hầu hết các cư dân già nua ở đây đều yên ấm trong hôn nhân hàng thập kỷ và vẫn còn kết nối được với phần còn lại, dù có là gì, của hạnh phúc lứa đôi nhiều đến mức hiếm khi nào ông bắt gặp một người chồng đi ăn trưa một mình không có vợ. Mặc dù thỉnh thoảng vào lúc tắt nắng hay những chiều Chủ nhật ông có nhìn những cặp vợ chồng như thế thèm khát tới đâu, thì vẫn cần tính đến những giờ còn lại của tuần, và cuộc sống của họ không phải thứ dành cho ông, khi ông đã u sầu cực đỉnh. Kết luận là lẽ ra ngay từ đầu ông đã không nên chuyển tới một cộng đồng thế này. Ông đã dời đi đúng vào lúc điều tuổi tác đòi hỏi nhiều nhất là hãy bám rễ thật chắc như ngần ấy năm ông vẫn điều hành phòng sáng tạo ở hãng. Sự ổn định luôn tiếp sức cho ông, nhưng sự trì trệ thì không bao giờ. Và nơi đây chính là tù hãm. Nơi đây vắng mặt mọi dạng thức an ủy, một sự cằn cỗi mượn danh an ủy, và không lối trở lại niềm an ủy đích thực. Một cảm giác về tha tính xâm chiếm ông - "tha tính", từ miêu tả một tình trạng tồn tại trong tiếng mẹ đẻ của ông nhưng với ông vẫn gần như tiếng nước ngoài cho tới khi học viên Millicent Kramer dùng nó một cách khó chịu để than về tình trạng sức khỏe của bà. Chẳng gì còn nhen lên ở ông ngọn lửa tò mò, hay đáp lại các nhu cầu của ông, không phải vẽ vời, không phải gia đình, không phải hàng xóm, không gì ngoài người phụ nữ trẻ sáng sáng đi bộ bên ông trên lối đi lót ván. Trời ơi, ông nghĩ, cái gã từng là mình ấy! Cái cuộc sống từng vây quanh mình! Cái sức mạnh từng là của mình! Chẳng cảm thấy "tha tính" ở bất cứ đâu! Ngày xửa ngày xưa mình từng là một con người trọn vẹn.