ôm sau, trong lúc còn nằm trên giường, vợ bác sĩ nói với chồng, Thức ăn còn ít, mình lại phải ra ngoài tìm, em nghĩ hôm nay em sẽ quay lại hầm kho thực phẩm ở siêu thị, chỗ em tới hôm đầu tiên, nếu chưa ai tìm thấy nó thì mình có thể dự trữ cho một hay hai tuần, Anh đi với em và mình sẽ yêu cầu một hay hai người khác đi cùng, Em muốn đi riêng với anh, như thế dễ hơn, và ít rủi ro bị lạc hơn, Em có thể mang nặng cho sáu người vô dụng đến bao giờ, Em sẽ cố đến khi nào còn làm được, nhưng anh nói đúng, em đang bắt đầu kiệt sức, đôi khi em thậm chí ước là mình cũng mù, để giống mọi người, để khỏi mang trách nhiệm nhiều hơn, Bọn anh đã quen lệ thuộc vào em, nếu không có em thì sẽ giống như bị mù lần thứ hai, nhờ mắt em mà bọn anh ít mù hơn, Em sẽ tiếp tục đến khi còn làm được, em không thể hứa với anh hơn như thế, Một ngày nào đó khi chúng ta nhận ra rằng mình không còn làm được điều gì tốt và hữu ích thì chúng ta nên có can đảm rời khỏi thế gian này, như ông ấy nói, Ai nói, Người đàn ông may mắn chúng ta đã gặp hôm qua, Em chắc chắn hôm nay ông ta sẽ không nói như thế, niềm hy vọng thật sẽ thay đổi ý kiến của con người không gì bằng, Ông ta đúng, đến khi còn đúng, Lời anh nói có giọng điệu làm em nghĩ anh khó chịu, Tại sao khó chịu, Như thể anh bị lấy mất điều gì, Em muốn nói tới chuyện đã xảy ra với cô gái hồi mình ở chỗ kinh hoàng đó à, Vâng, Em nên nhớ là chính cô ấy muốn ăn nằm với anh, Trí nhớ đang đánh lừa anh, anh muốn cô ấy, Em chắc không, Em không mù, Ôi dào, anh thề như vậy, Anh chỉ tự dối mình, Thật lạ, trí nhớ có thể đánh lừa chúng ta, Trường hợp này dễ thấy, cái dâng cho chúng ta thuộc về chúng ta nhiều hơn cái chúng ta phải chinh phục, Nhưng cô ấy không tiến tới anh nữa, và anh không bao giờ tiến tới cô ấy, Nếu muốn thì có thể tìm thấy trong trí nhớ của nhau, trí nhớ được dùng cho việc đó, Em ghen, Không, em không ghen, thậm chí lúc ấy em không ghen, em cảm thấy thương cho cô ấy và cho anh, và cả cho mình vì em không thể giúp anh, Chuyện nước nôi mình lo làm sao, Bết lắm. Sau bữa ăn sáng cực kỳ đạm bạc, được vui nhộn hơn nhờ một vài gợi ý cười cợt kín đáo về biến cố tối hôm trước, những câu nói được che đậy một cách thích hợp vì có mặt đứa bé, một sự thận trọng kỳ lạ nếu chúng ta nhớ tới những cảnh hãi hùng mà nó đã chứng kiến trong thời gian cách ly, vợ bác sĩ và chồng bà lên đường, lần này chỉ có con chó của nước mắt đi theo, nó không muốn ở nhà.

Tình trạng đường phố tệ hơn từng giờ từng phút. Rác hình như ngập lên vào buổi tối, như thể từ bên ngoài, từ một nước vô danh nào vẫn còn cuộc sống bình thường, ban đêm họ tới đây đổ rác, nếu chúng ta không sống trong xứ mù chúng ta sẽ thấy giữa đêm trắng này những chiếc xe đầy và xe vận tải ma quái chất đầy rác rưởi, gạch vụn, đá vụn, chất thải hóa học, tro, dầu cháy cặn, xương, chai lọ, xác thú, bình điện hỏng, túi nhựa, hàng núi giấy, thứ họ không mang tới là thức ăn thừa, ngay cả một mẫu vỏ trái cây để chúng ta có thể làm dịu cơn đói trong khi đợi tương lai tốt đẹp hơn luôn chờ ở góc đường. Trời còn sớm nhưng đã nóng ngột ngạt. Mùi hôi thối bốc lên từ đống rác khổng lồ như một cụm mây hơi độc, Chả bao lâu chúng ta sẽ có một trận dịch bùng nổ, bác sĩ nói, không ai thoát, chúng ta không còn gì tự vệ, Phải chi trời đừng mưa, gió đang thổi mạnh, người phụ nữ nói, Không hẳn vậy, mưa ít nhất sẽ làm dịu cơn khát của chúng ta, và gió sẽ thổi đi mùi hôi thối này. Con chó của nước mắt bồn chồn đánh hơi chung quanh, dừng lại để thăm dò một đống rác, có lẽ có cao lương mỹ vị giấu bên dưới mà nó không thấy, nếu đi một mình nó sẽ không rời khỏi điểm này, nhưng người đàn bà khóc đã tiếp tục bước, và bổn phận của nó là theo sau bà, ta đâu biết khi nào ta phải lau khô nước mắt nữa. Đi bộ là việc khó khăn, trên vài khu phố, nhất là các đường dốc, nước mưa tầm tã biến thành cơn lũ cuốn trôi xe cộ dồn vào nhau hay vào các tòa nhà, làm đổ cửa, vỡ kính hiệu buôn, mặt đất đầy ngập mảnh kính vỡ. Một thân người thối rữa chết chẹt giữa hai chiếc xe. Vợ bác sĩ quay mắt đi. Con chó của nước mắt lại gần hơn, nhưng cái chết làm nó sợ, nó vẫn tiến tới hai bước, thình lình lông nó dựng đứng, một tiếng tru xé tai thoát khỏi họng nó, vấn đề của con chó này là nó đã quá gần với loài người, nó sẽ đau khố như họ. Họ băng qua công viên nơi các nhóm người mù giải khuây bằng cách nghe bài diễn thuyết của những người mù khác, thoạt nhìn hình như không nhóm nào mù, các diễn giả sôi nổi quay đầu về phía thính giả, người nghe ngước đầu chăm chú về phía người nói. Họ đang tán dương những ưu điểm của các nguyên tắc cơ bản trong các hệ thống tổ chức lớn, quyền tư hữu, thị trường tiền tệ tự do, nền kinh tế thị trường, thị trường chứng khoán, hệ thống thuế khóa, lãi suất, sự sung công và truất hữu, sản xuất, phân phối, tiêu thụ, cung và cầu, nghèo và giàu, thông tin, trấn áp và tội phạm, xổ số, nhà tù, luật hình sự, luật dân sự, luật lưu thông, từ điển, điện thoại niên giám, mạng lưới mãi dâm, xưởng quân cụ, các lực lượng quân đội, nghĩa trang, cảnh sát, buôn lậu, ma túy, hợp pháp hóa buôn lậu, nghiên cứu dược phẩm, cờ bạc, giá của tu sĩ và lễ tang, công lý, vay mượn, đảng phái chính trị, bầu cử, nghị viện, chính quyền, các tư tưởng lồi, lõm, ngang, dọc, nghiêng, hội tụ, khuếch tán, lơ lửng, tiếng khàn của dây thanh quản, sự chết của lời. Ở đây họ đang nói về tổ chức, vợ bác sĩ nói với chồng, Anh biết, ông đáp, và không nói gì thêm. Họ tiếp tục đi, vợ bác sĩ tới xem một sơ đồ phố xá nơi góc đường, như một tấm bảng cũ bên đường để chỉ lối. Chúng ta đang ở rất gần siêu thị, quanh chỗ này bà đã khóc òa hôm bà bị lạc, các túi nhựa may mắn đầy tới miệng trĩu nặng một cách kệch cỡm, trong lúc bối rối và đau khổ bà phải nhờ một con chó an ủi, cũng con chó này đang gầm gừ đàn chó đang tiến tới quá gần, như bảo chúng, Tụi mày đừng phỉnh tao, tránh xa đây ra. Quẹo trái cách đó một đường, quẹo phải một đường nữa là lối vào siêu thị. Chỉ có cánh cửa, thế thôi, có cánh cửa, có cả tòa nhà, nhưng không thấy người đến và đi, tổ kiến người đó chúng ta gặp vào mọi giờ giấc nơi các hiệu buôn sống nhờ đám người rất đông đến và đi. Vợ bác sĩ bi quan và nói với chồng, Mình tới quá trễ, chắc không còn một mẩu nào trong đó, Tại sao em nói như vậy, Em không thấy ai ra vào, Có lẽ họ chưa khám phá ra kho hầm, Em hy vọng như vậy. Họ đứng trên lề đường đối diện siêu thị lúc họ nói những câu này. Ngoài họ ra có ba người mù khác, như thể họ đang đợi đèn lưu thông đổi sang xanh. Vợ bác sĩ không biết vẻ ngạc nhiên khó hiểu trên mặt họ, một loại sợ hãi bối rối, bà không thấy một người mở miệng định nói rồi ngậm lại, bà không thấy cái nhún vai thình lình, Bà sẽ biết thôi, chúng ta đoán người đàn ông mù đang nghĩ như thế. Khi họ ra tới giữa đường, vợ bác sĩ và chồng bà không nghe lời bình phẩm của người mù thứ hai, Tại sao bà ta nói bà ta không thấy, không thấy ai ra vào, và người mù thứ ba trả lời, Cách nói thế thôi, lúc nãy tôi vấp, anh bảo tôi nhìn rồi hãy đặt chân, cũng giống vậy, chúng ta vẫn chưa mất thói quen thấy, Trời ơi, tôi đã nghe như vậy biết bao lần rồi, người mù đầu tiên thốt lên.

Ánh nắng chiếu sáng cả căn phòng rộng của siêu thị. Hầu như mọi ngăn kệ đều đã lật nhào, không còn gì ngoài rác rưởi, kính vỡ, giấy gói, Lạ thật, vợ bác sĩ nói, dù cho chỗ này không có thức ăn, em vẫn không hiểu tại sao không có ai quanh đây. Bác sĩ nói, Em nói đúng, có vẻ bất thường. Con chó của nước mắt rên nhỏ. Lông nó lại dựng đứng. Vợ bác sĩ nói với chồng, Trong này có mùi hôi, Khắp nơi có mùi hôi, chồng bà nói, Không phải vậy, mùi khác, mùi mục rữa, Chắc có xác người chết đâu đó, Em không thấy, Như vậy chắc em tưởng tượng. Con chó bắt đầu rên rỉ. Con chó sao thế, bác sĩ hỏi, Nó bồn chồn, Bây giờ mình làm gì, Để xem, nếu có xác chết thì mình chỉ phải tránh xa ra, tới mức này người chết không làm mình sợ nữa, Đối với anh thì dễ, anh không thấy. Họ băng qua gian phòng rộng của siêu thị cho tới khi họ đến cánh cửa mở vào hành lang dẫn tới kho dưới hầm. Con chó của nước mắt theo họ, nhưng thỉnh thoảng nó ngừng lại, tru gọi họ, nhưng bổn phận bắt nó phải tiếp tục đi theo. Khi vợ bác sĩ mở cánh cửa, mùi hôi nồng nặc hơn, Hôi quá, chồng bà nói, Anh đứng đây, em sẽ quay lại. Bà đi xuống hành lang, mỗi bước mỗi tối hơn và con chó của nước mắt đi sau bà như bị lôi theo. Mùi thối rữa nồng nặc, không khí dường như đậm đặc. Tới nửa đường, người đàn bà nôn ọe, Chuyện gì đã xảy ra thế này, bà vừa nghĩ vừa nôn rồi cứ lẩm bẩm nhắc đi nhắc lại câu đó cho tới khi bà đến cánh cửa sắt dẫn xuống tầng hầm. Lẫn lộn vì nôn mửa, bà đã không nhận ra có một vệt sáng lung linh dưới đó. Bây giờ bà biết nó là gì. Những ngọn lửa nhỏ chập chờn viền quanh hai cánh cửa, cửa cầu thang và cửa thang máy chở hàng. Một cơn ọe mới lại bóp bao tử của bà, dữ dội tới nỗi con chó chú ý. Con chó của nước mắt tru một tiếng thật dài, nó phát ra tiếng hú dường như bất tận, một tiếng ai oán vang dội suốt hành lang như tiếng gọi cuối cùng của người chết dưới tầng hầm. Bác sĩ nghe tiếng nôn, tiếng thắt ruột, tiếng ho, ông chạy vội tới, ông vấp ngã, ông đứng lên rồi lại ngã, cuối cùng ông ôm vợ trong tay, Chuyện gì vậy, ông hỏi, giọng bà run rẩy trả lời, Đưa em ra khỏi nơi này, đưa em ra khỏi nơi này, lần đầu tiên từ khi bị mù, bác sĩ là người hướng dẫn vợ ông, ông dắt bà mà không biết đi đâu, bất kỳ nơi nào cách xa mấy cánh cửa đó, mấy ngọn lửa mà ông không thể thấy. Khi họ đã ra khỏi hành lang, nghị lực bà chợt vỡ thành từng mảnh, cơn thổn thức của bà trở nên kích động, không giọt lệ khô nào như thế, chỉ thời gian và kiệt sức mới có thể ngưng nó, vì thế con chó không tiến đến, nó chỉ tìm một bàn tay để liếm. Chuyện gì vậy, bác sĩ lại hỏi, em thấy gì, Họ chết, bà cố nói giữa tiếng nức nở, Ai chết, Họ, và bà không thể nói tiếp. Bình tĩnh lại, lát nữa kể cho anh. Vài phút sau bà nói, Họ chết, Em thấy gì, em có mở cửa không, chồng bà hỏi, Không, em chỉ thấy ma trơi quanh cánh cửa, nó bám ở đó và cứ nhảy múa không buông, Anh nghĩ chắc là khí lân quang từ mấy xác bị phân hủy, Chuyện gì đã xảy ra, Chắc họ đã tìm thấy tầng hầm, chạy xuống thang tìm thức ăn, Em nhớ rất dễ trượt chân ngã trên mấy bậc thang đó, nếu một người ngã thì tất cả đều ngã, có lẽ họ chẳng bao giờ tới nơi họ muốn tới, hay nếu họ tới họ đã không lên lại được vì chướng ngại trên thang, Nhưng em nói cửa đóng, Rất có thể người mù nào khác đã đóng nó, biến tầng hầm thành ngôi mộ khổng lổ và em là kẻ chịu trách nhiệm, khi em xách túi chạy ra khỏi nơi đó, chắc họ đã ngờ là thực phẩm và đi tìm, ít nhiều, mọi thứ chúng ta ăn đều cướp từ miệng người khác và nếu chúng ta cướp quá nhiều thì chúng ta chịu trách nhiệm về cái chết của họ, cách này hay cách khác chúng ta đều là kẻ giết người, Thật là lời an ủi ti tiện, Anh không muốn em bắt đầu tự mang nặng tội lỗi tưởng tượng, khi em đã quá vất vả gánh trên vai trách nhiệm cho sáu cái miệng ăn vô dụng, Làm sao em có thể sống mà không có cái miệng vô dụng của anh, Em sẽ sống để nuôi năm người đang sống kia, Vấn đề là bao lâu nữa. Không lâu lắm đâu, khi mọi thứ đã hết chúng ta sẽ phải lang thang ra ruộng để tìm thức ăn, chúng ta sẽ hái tất cả trái trên cây, chúng ta sẽ giết tất cả thú vật mình bắt được, nếu khi đó chó mèo không bắt đầu ăn thịt chúng ta. Con chó của nước mắt không phản ứng, nó không quan tâm tới vấn đề này, biến đổi mới đây của nó thành con chó của nước mắt đã không vô ích.

Vợ bác sĩ không lết nổi. Cú sốc đã cướp hết sức lực của bà. Khi họ rời siêu thị, bà chóng mặt, ông mù, cả hai không biết ai đang giúp ai. Có lẽ ánh nắng gắt đã làm bà choáng váng, bà nghĩ bà mất thị lực, nhưng bà không sợ, đó chỉ là một cơn chóng mặt. Bà không ngã, thậm chí cũng không ngất. Bà cần nằm xuống, nhắm mắt, thở đều, nếu bà có thể nghỉ ngơi chỉ vài phút chắc chắn bà sẽ lấy lại sức, bà phải hồi sức, các túi nhựa của bà vẫn trống rỗng. Bà không muốn nằm xuống rác rưởi trên phố, hay trở lại siêu thị, dù phải chết. Bà nhìn quanh. Bên kia đường là một nhà thờ, cách một quãng hơi xa. Bên trong sẽ có người, như khắp nơi, nhưng nó sẽ là một chỗ nghỉ tốt, ít nhất xưa nay nó vẫn thế. Bà nói với chồng, Em cần lấy lại sức, đưa em tới đằng đó, Đâu, ở đâu, Em xin lỗi, tha thứ cho em, em sẽ chỉ cho anh, Tới đâu vậy. Nhà thờ, nếu em có thể nằm xuống chỉ một lúc, em sẽ thấy khỏe lại, Mình đi. Sáu bậc thang lên nhà thờ, sáu bậc, vợ bác sĩ khó nhọc leo lên, nhất là vì bà còn phải dắt chồng. Các cánh cửa mở rộng, cũng may, vào hoàn cảnh này một cửa xoay ngay cả loại đơn giản nhất cũng là một chướng ngại khó vượt qua. Con chó của nước mắt lưỡng lự nơi ngưỡng cửa. Mặc dù lũ chó được tự do đi lại trong mấy tháng gần đây, nhưng chúng đều đã được di truyền ghi mã trong óc từ lâu là giống loài của chúng khi vào nhà thờ đều đánh dấu khu vực của mình, không như một mã di truyền khác buộc chúng phải đánh dấu bất kỳ nơi nào chúng tới. Tổ tiên con chó của nước mắt này đã phục dịch tốt và trung thành, khi chúng liếm vết thương mưng mủ của các vị thánh trước khi họ được công nhận và phê chuẩn là thánh, cử chỉ xót thương ấy thuộc loại vị tha nhất, vì như chúng ta biết rõ, không phải kẻ hành khất nào cũng có thể trở thành thánh, bất kể bao nhiêu vết thương hắn có thể có trên người, và cả vết thương trong linh hồn hắn, nơi cái lưỡi của con chó không thể liếm tới. Bây giờ con chó có can đảm vào chốn thiêng liêng, cửa mở, không người giữ cửa, và lý do mạnh nhất là người đàn bà khóc đã vào trong, ta không biết bà cố lê bước cách nào, bà thì thầm với chồng chỉ một lời, Ôm em, nhà thờ đầy người, hầu như không thể tìm được một tấc đất trống, ta có thể nói nôm na là không một viên đá để gối đầu, một lần nữa con chó của nước mắt chứng tỏ sự hữu dụng của nó, với hai tiếng gầm gừ và hai lần tấn công, tất cả đều không ác ý, nó dẹp một chỗ trống cho vợ bác sĩ ngã xuống, nhượng bộ cơn chóng mặt, cuối cùng nhắm hẳn hai mắt. Chồng bà lấy nhịp tim của bà, nhịp vững và đều, chỉ chóng mặt xoàng, rồi ông cố vực bà lên, bà nằm không ngay ngắn, điều quan trọng là để máu chảy nhanh về óc, để tăng lượng máu trong não, cách tốt nhất là vực bà ngồi dậy, đặt đầu giữa hai đầu gối rồi giao phó cho tự nhiên và trọng lực. Cuối cùng, sau vài cố gắng thất bại, ông xoay xở nâng được bà lên. Vài phút sau, vợ bác sĩ thở một hơi dài, thoáng cử động, rồi bắt đầu tỉnh lại. Đừng đứng lên vội, chồng bà bảo, cứ cúi đầu xuống một lát nữa, nhưng bà cảm thấy khỏe, không còn dấu hiệu choáng váng, mắt bà đã có thể phân biệt mấy viên gạch lát sàn mà con chó của nước mắt đã làm khá sạch nhờ hăng hái cào bới trước khi nó nằm xuống. Bà ngước đầu nhìn lên hàng cột thanh tao, lên mái vòm cao, để xác nhận máu huyết lưu thông ổn định, rồi bà nói, Em cảm thấy khỏe, nhưng ngay lúc đó bà nghĩ bà đã hóa điên hay cơn chóng mặt đã cho bà ảo giác, mắt bà không thể nhìn đúng, người đàn ông nọ bị đóng đinh trên thập giá với miếng băng trắng che mắt, và cạnh ông là một phụ nữ, tim bà bị bảy lưỡi gươm đâm qua và mắt bà cũng bị che bằng miếng băng trắng, và không chỉ người đàn ông và người đàn bà đó trong tình trạng ấy, tất cả hình ảnh trong nhà thờ đều bị che mắt, tượng buộc vải trắng quanh đầu, tranh có một nét cọ dày sơn trắng, có một phụ nữ đang dạy con gái đọc và mắt cả hai đều bị che, một người đàn ông với cuốn sách mở trên đó có đứa bé đang ngồi, và mắt cả hai bị che, một ông khác, thân ông bị tên bắn, và mắt ông bị che, một phụ nữ cầm ngọn đèn cháy sáng, và mắt bà bị che, một người đàn ông với những vết thương trên bàn tay và bàn chân và ngực, và mắt ông bị che, một người đàn ông khác với con sư tử, và mắt cả hai bị che, một người đàn ông khác với con cừu non, và mắt cả hai bị che, một người đàn ông khác với con ó, và mắt cả hai bị che, một người đàn ông khác cầm giáo đứng trên một người tử trận đội sừng bò và ngã xoạc chân, và mắt cả hai bị che, một người đàn ông khác cầm cân, và mắt ông bị che, một ông già hói cầm hoa huệ trắng, và mắt ông bị che, một ông già khác chống thanh gươm tuốt khỏi vỏ, và mắt ông bị che, một người đàn bà với con bồ câu, và mắt cả hai bị che, một người đàn ông với hai con quạ, và mắt cả ba bị che, chỉ có một người đàn bà không bị che mắt, vì bà bưng cặp mắt bị móc của bà trên cái khay bạc. Vợ bác sĩ nói với chồng, Anh sẽ không tin em nếu em kể cho anh điều em thấy ngay trước mắt, tất cả hình tượng trong nhà thờ này đều bị che mắt, Lạ thật, anh tự hỏi tại sao, Làm sao em biết được, có lẽ đó là công trình của kẻ có niềm tin bị lung lay dữ dội khi anh ta biết anh ta sẽ mù như người khác, có thể thậm chí là ông linh mục địa phương, có lẽ ông ta nghĩ khi người mù không còn có thể thấy hình tượng thì hình tượng cũng không nên thấy người mù, Hình tượng không thấy, Anh nói sai, hình tượng thấy bằng cặp mắt của người thấy nó, mù lòa là số phận của mọi người chỉ mới đây, Em vẫn còn thấy, Em sẽ thấy ngày càng ít, mặc dù em có thể không mất thị lực, em sẽ trở nên ngày càng mù vì em sẽ không có ai thấy mình, Nếu ông linh mục che mắt các hình tượng, Em cũng nghĩ đúng như vậy, Đó là giả thuyết hợp lý duy nhất, giả thuyết duy nhất để gán một chân giá trị nào đó cho nỗi đau khổ của chúng ta, anh hình dung ông ấy từ thế giới của người mù vào đây, rồi ông ta phải trở lại đó chỉ để chính ông ta hóa mù, anh hình dung các cánh cửa đóng, nhà thờ hoang vắng, sự tĩnh lặng, anh hình dung các bức tượng, tranh vẽ, anh thấy ông ta đi từ bức này sang bức khác, leo lên bàn thờ và buộc chặt băng bằng nút đôi để khỏi lỏng rồi tuột ra, bôi hai lớp son lên các tấm tranh để đêm trắng mà họ lao vào càng dày hơn, ông linh mục đó chắc đã có hành vi phạm thượng tệ nhất trong mọi thời và mọi tôn giáo, một người công bằng nhất và cấp tiến nhất, tới đây để tuyên bố rằng rốt cuộc Thượng đế không xứng đáng để nhìn. Vợ bác sĩ không có cơ hội trả lời, người bên cạnh bà nói trước, Lảm nhảm gì vậy, ông bà là ai, Người mù như ông, bà nói, Nhưng tôi nghe bà nói bà có thể thấy, Chỉ là cách nói khó bỏ thôi, tôi phải nói câu này bao nhiêu lần nữa, Còn chuyện hình tượng bị che mắt thì sao, Đúng vậy, Làm sao bà biết nếu bà mù, Ông cũng sẽ biết nếu ông làm như tôi, đi sờ nó bằng tay ông, bàn tay là cặp mắt của người mù, Tại sao bà làm thế, Tôi nghĩ là để đi tới tình trạng của chúng ta thì phải có một kẻ nào đó đã mù, Còn câu chuyện về linh mục giáo xứ che mắt các hình tượng, tôi biết ông ta rất rõ, ông ta không thể làm một điều như vậy, Ông chả bao giờ biết trước thiên hạ có thể làm gì, ông phải đợi, nhẫn nại, thời gian sẽ quyết định, thời gian là kẻ chơi bài với chúng ta, nó ở bên kia bàn và nắm mọi lá bài trong tay nó, chúng ta phải đoán con bài thắng trong đời, đời chúng ta, Nói chuyện đánh bài trong nhà thờ là một tội, Đứng dậy, dùng tay ông nếu ông nghi ngờ lời tôi nói, Bà có thề là các hình tượng đều bị che mắt không, Ông muốn tôi lấy cái gì để thề, Lấy mắt bà, Tôi lấy hai mắt mà thề, mắt ông và mắt tôi. Đúng không, Đúng. Mấy người mù sát bên cạnh họ đã nghe lỏm được cuộc đối thoại, và khỏi nói rằng không cần đợi xác nhận lời thề, tin tức đã bắt đầu lan đi, truyền từ miệng này sang miệng khác, tiếng thì thầm chả bao lâu đổi giọng, thoạt tiên hoài nghi, rồi cảnh giác, rồi lại hoài nghi, chẳng may là trong giáo xứ có vài kẻ mê tín và giàu tưởng tượng, ý nghĩ hình tượng thánh bị mù, cặp mắt trắc ẩn và xót thương của họ chỉ nhìn đăm đăm vào sự mù lòa của chính họ, ý nghĩ đó bỗng trở nên khôn kham, giống như bảo họ rằng họ bị các hồn ma vất vưởng vây quanh, chỉ một tiếng thét là đủ, rồi một tiếng nữa, một tiếng nữa, rồi sợ hãi khiến mọi người đứng dậy, hốt hoảng chạy ra cửa, ở đây lại xảy ra điều không thể tránh, vì hốt hoảng nhanh hơn cặp chân mang nó, bàn chân của kẻ chạy trốn vấp ngã trên đường đào tẩu, thậm chí vấp nhiều hơn khi người ta mù, và họ nằm trên mặt đất, sự hốt hoảng bảo họ, Đứng lên, chạy, chúng nó sắp giết mày, phải chi hắn có thể đứng dậy, nhưng kẻ khác cũng đã chạy và ngã, ta phải có ý chí mạnh lắm mới không bật cười trước đống thân người rối tinh rối mù kỳ quặc này đang tìm cánh tay giải thoát nó và đôi chân để chạy trốn. Sáu bậc thang ngoài kia sẽ như vách đứng, nhưng rốt cuộc, ngã sẽ không nặng lắm, ngã quen giúp rèn luyện cơ thể, tới mặt đất tự nó là một điều nhẹ nhõm, ý nghĩ đầu tiên là mình cứ ở yên chỗ này, và đôi khi là ý cuối cùng, trong trường hợp tử vong. Một điều cũng không thay đổi là một số kẻ lợi dụng sự bất hạnh của người khác, như thường biết, từ thuở khai thiên lập địa, từ đời này qua đời khác. Cuộc trốn chạy tuyệt vọng của bọn người này khiến họ để của cải lại, và khi nhu cầu chiến thắng sự sợ hãi, họ quay lại tìm, rồi vấn đề khó khăn sẽ là giải quyết một cách thỏa đáng cái gì của tôi và cái gì của anh, ta sẽ thấy số thực phẩm ít ỏi mình có đã biến mất, có thể đây là thủ đoạn cay độc của con mụ nói các hình tượng bị che mắt, đồ vô đạo đức, chúng bịa ra mấy chuyện như vậy chỉ để cướp vài mẩu bánh còn sót lại của kẻ đáng thương. Bây giờ tới lỗi của con chó, thấy vắng người nó đi lục lọi, nó tự thưởng cho cố gắng của nó, công bằng và tự nhiên thôi, và trong một chừng mực nào đó, nó chỉ lối vào kho tàng, nghĩa là vợ bác sĩ và chồng bà rời nhà thờ với các bao gần đầy của họ mà không ăn năn về tội trộm cắp. Nếu họ có thể dùng phân nửa các thứ họ đã vớ được thì họ cũng vui lòng, còn nửa kia họ sẽ nói, Tôi chả biết làm sao thiên hạ ăn được cái này, ngay cả khi bất hạnh là chuyện phổ biến đối với mọi người, luôn luôn có kẻ bất hạnh hơn người khác.

Báo cáo về các biến cố này, mỗi việc một vẻ, khiến mọi người trong nhóm kinh ngạc và bối rối, phải nói là vì vợ bác sĩ có lẽ không tìm được lời, thậm chí bà đã không kể nổi cho họ cảm giác hết sức kinh hoàng bà đã trải qua ở cửa tầng hầm, khung chữ nhật sáng mờ chập chờn nơi đầu cầu thang dẫn tới một thế giới khác. Lời mô tả các cặp mắt bị che của hình tượng để lại một cảm giác đủ mạnh trong trí tưởng tượng của họ, mặc dù trong nhiều cách khác nhau, chẳng hạn, người đàn ông mù đầu tiên và vợ ông khá bực bội, đối với họ chủ yếu đó là sự bất kính không thể tha thứ. Sự kiện toàn nhân loại bị mù là tai họa mà họ không chịu trách nhiệm, bất hạnh này không ai có thể tránh, và chỉ vì lý do đó mà bịt mắt các hình tượng thánh đối với họ là một tội không thể tha thứ, và nếu linh mục giáo xứ đã làm việc đó thì còn tệ hơn. Phản ứng của ông già đeo miếng vải đen che mắt khác hẳn, Tôi có thể hình dung bà đã bàng hoàng ra sao, tôi hình dung một viện bảo tàng trong đó mọi bức điêu khắc đều bị bịt mắt, không phải vì khi tới cặp mắt nhà điêu khắc không muốn khắc vào đá nữa, mà bị che, như bà nói, bằng băng, như thể mù là chưa đủ, lạ là một miếng che như của tôi không mang lại cùng kết quả, thậm chí đôi khi nó cho thiên hạ một cảm nghĩ lãng mạn, rồi ông cười điều ông nói và cười chính mình. Còn cô gái đeo kính đen, cô nói cô chỉ hy vọng sẽ không phải thấy phòng tranh đáng nguyền này trong giấc mơ, cô đã có đủ ác mộng. Họ tự ý ăn thức ăn thiu, họ chỉ có thế, vợ bác sĩ nói tìm thực phẩm ngày càng khó hơn, có lẽ họ nên rời thành phố và về sống ở nông thôn, ở đó ít nhất thực phẩm họ nhặt được tốt lành hơn, Và phải có dê và bò thả rông, chúng ta có thể vắt sữa, chúng ta sẽ có sữa, và có nước giếng, chúng ta có thể nấu món mình muốn, vấn đề là tìm một chỗ tốt, rồi mọi người cho ý kiến, có ý hăng hái hơn ý khác, nhưng đối với họ rõ ràng đây là quyết định thúc bách và khẩn cấp, đứa bé mắt lác đồng ý không chút e dè, có thể vì nó nhớ tới những kỷ niệm vui về các kỳ nghỉ. Sau khi ăn, họ nằm dài ra ngủ như thường lệ, ngay cả hồi bị cách ly, khi kinh nghiệm dạy họ rằng một cơ thể nghỉ ngơi có thể chống chọi với cái đói. Tối hôm đó họ không ăn, chỉ có đứa bé mắt lác được chút gì để bớt kêu ca và để dịu cái đói của nó, người khác ngồi nghe đọc sách, ít nhất tâm hồn họ không thể than vãn thiếu chất dinh dưỡng, điều phiền hà là cơ thể yếu đôi khi dẫn tới khó tập trung đầu óc, và không phải vì thiếu chú tâm về tri thức, không, vấn để là bộ óc nửa thức nửa ngủ, như một con thú nằm xuống ngủ giấc mùa đông, tạm biệt thế gian, vì thế không phải là bất thường khi người nghe từ từ hạ mi mắt, buộc mình dõi theo bằng cặp mắt của linh hồn những thăng trầm trong cốt truyện cho tới khi một đoạn hào hứng hơn đánh thức họ ra khỏi trạng thái lờ đờ, không có tiếng gấp sách, vợ bác sĩ có sự tế nhị này, bà không muốn ra vẻ biết rằng kẻ mơ mộng đang trôi vào giấc ngủ.

Người đàn ông mù đầu tiên có vẻ đã rơi vào trạng thái êm đềm này, nhưng không phải thế. Đúng, mắt của ông đã nhắm, và ông chỉ chú ý lơ mơ vào buổi đọc, nhưng ý nghĩ cả bọn họ sẽ đi sống ở nông thôn khiến ông không ngủ, đối với ông hình như đi xa nhà là một sai lầm nghiêm trọng, dù nhà không cần đến mấy nhưng vẫn nên để mắt tới, thỉnh thoảng quay về. Người đàn ông mù đầu tiên vì thế tỉnh như sáo, nếu cần một bằng chứng nào thì đó là sắc trắng chói lọi trước mắt ông, có lẽ chỉ giấc ngủ mới làm nó tối lại, nhưng không chắc, vì không ai có thể vừa ngủ vừa thức. Người đàn ông mù đầu tiên nghĩ cuối cùng ông đã đánh tan nghi ngờ này khi bên trong mí mắt ông chợt đen, Mình đã thiếp ngủ, ông nghĩ, nhưng không, ông không thiếp ngủ, ông tiếp tục nghe giọng của vợ bác sĩ, đứa bé mắt lác ho, rồi một nỗi sợ hãi lớn len vào tâm trí ông, ông nghĩ ông đã đi từ một chứng mù này sang một chứng mù khác, đã sống trong chứng mù của ánh sáng, bây giờ ông sẽ chuyển sang chứng mù của bóng tối, sự sợ hãi khiến ông run rẩy, Chuyện gì vậy, vợ ông hỏi, và ông ngớ ngẩn đáp mà không mở mắt, Anh mù, như thể đó là tin mới, bà dịu dàng ôm ông trong vòng tay, Đừng lo, tất cả chúng ta đều mù, mình chẳng làm sao được, Anh thấy mọi thứ tối đen, anh nghĩ anh đã ngủ, nhưng không, anh đang thức, Đúng vậy, anh nên ngủ đi, đừng nghĩ về nó. Ông khó chịu vì lời khuyên này, đây là một người đàn ông đang rất đau khổ, và vợ ông ta chẳng nói được gì khác hơn là bảo ông nên ngủ. Ông bực dọc và định thốt lên một câu trả lời nghiêm khắc, ông mở mắt và thấy. Ông thấy và hét lớn, Tôi thấy. Tiếng thét đầu tiên của ông vẫn còn một chút hoài nghi, nhưng với tiếng thứ hai và thứ ba và nhiều nữa, chứng cớ càng rõ hơn, Tôi thấy, tôi thấy, ông điên cuồng ôm vợ, rồi ông chạy tới vợ bác sĩ và ôm cả bà, đây là lần đầu tiên ông thấy bà, nhưng ông biết bà là ai, và bác sĩ, và cô gái đeo kính đen và ông già đeo miếng vải đen che mắt, không thể lầm ông ta, và đứa bé mắt lác, vợ ông đi sau ông, bà không muốn buông ông, và ông ngưng những cái ôm của mình để ôm bà một lần nữa, rồi ông quay sang bác sĩ, Tôi thấy, tôi thấy, bác sĩ, ông gọi bác sĩ bằng danh hiệu, một điều từ lâu họ đã thôi làm, và bác sĩ hỏi, Ông thấy rõ không, như trước không, hết vết trắng rồi sao. Hết sạch rồi, thậm chí tôi nghĩ tôi thấy rõ hơn trước, không phải vừa đâu nhé, tôi chưa bao giờ đeo kính. Khi ấy bác sĩ nói điều tất cả họ đang nghĩ mà không dám nói, Có thể chúng ta đã tới chặng cuối của chứng mù này, có thể tất cả chúng ta sẽ phục hồi thị lực, nghe những lời này, vợ bác sĩ bắt đầu khóc, lẽ ra bà nên vui nhưng bà khóc, người ta có những phản ứng thật lạ, tất nhiên bà vui, Trời ơi, dễ hiểu quá, bà khóc vì tất cả mọi kháng cự tinh thần của bà bỗng trôi mất, bà như đứa trẻ sơ sinh và tiếng khóc này là tiếng đầu đời và vẫn chưa có ý thức của bà. Con chó của nước mắt lại gần bà, nó luôn biết khi nào nó được cần tới, đó là lý do vợ bác sĩ bám lấy nó, chẳng phải bà đã hết yêu chồng, chẳng phải bà không muốn họ đều sáng mắt, nhưng lúc ấy cảm giác cô đơn của bà quá mãnh liệt, quá sức chịu đựng, tới nỗi hình như đối với bà chỉ có thể vượt qua được bằng khát vọng lạ kỳ là con chó uống nước mắt của bà.

Niềm vui chung biến thành sự bồn chồn, Và bây giờ, chúng ta sẽ làm gì, cô gái đeo kính đen hỏi, sau tất cả những gì đã xảy ra tôi sẽ không ngủ được, Không ai có thể ngủ, tôi nghĩ chúng ta nên ở lại đây, ông già đeo miếng vải đen che mắt nói, ông chợt ngừng lại như còn vài nghi ngờ, rồi ông kết luận, Đợi. Họ đợi. Ba ngọn lửa của cây đèn soi sáng các khuôn mặt vòng quanh. Đầu tiên, họ sôi nổi trò chuyện, họ muốn biết chính xác điều đã xảy ra, liệu thay đổi chỉ xảy ra trong mắt hay ông cũng cảm thấy trong óc, rồi lời nói của họ chán nản dần, tới một lúc người đàn ông mù đầu tiên bỗng nói với vợ ông rằng hôm sau họ sẽ về nhà, Nhưng em còn mù, bà đáp, Không sao, anh sẽ dắt em, chỉ những người có mặt nghe bằng chính tai họ mới thấu hiểu làm sao một lời đơn giản như thế có thể chứa đựng các cảm xúc khác nhau như bảo vệ, hãnh diện và uy quyền. Người thứ hai hồi phục thị lực lúc đêm đã khuya, khi ngọn đèn cạn dầu đang chập chờn, là cô gái đeo kính đen. Cô đã mờ mắt như thể thị lực phải vào qua chúng thay vì được thắp lên từ bên trong, thình lình cô nói, Tôi nghĩ tôi thấy, tốt nhất nên thận trọng, không phải mọi trường hợp đều như nhau, thậm chí người ta hay nói không có sự mù lòa, mà chỉ có người mù, trong khi kinh nghiệm quá khứ đã dạy chúng ta chỉ một điều là không có người mù, mà chỉ có sự mù lòa. Ở đây chúng ta đã có ba người có thể thấy, thêm một người nữa họ sẽ thành đa số, nhưng ngay cả trong niềm vui thấy lại chúng ta có thể bất chấp chuyện khác, cuộc sống của họ sẽ dễ hơn rất nhiều, không phải như nỗi thống khổ cho tới hôm nay, hãy nhìn tình trạng của người phụ nữ kia, bà như một sợi dây đứt, như một sợi dây không còn có thể chịu áp lực thường xuyên căng lên nó. Có lẽ vì lý do này cô gái đeo kính đen ôm bà trước tiên, và con chó của nước mắt không biết nên lo cho dòng lệ nào trước, cả hai đều khóc vùi. Cái ôm thứ hai của cô là cho ông già đeo miếng vải đen che mắt, bây giờ chúng ta sẽ biết chân giá trị của lời nói là gì, hôm trước chúng ta đã quá cảm động vì cuộc đối thoại dẫn tới lời cam kết tuyệt vời sẽ sống chung của hai người này, nhưng tình thế đã thay đổi, cô gái đeo kính đen có trước cô một ông già mà bây giờ cô có thể thấy bằng xương bằng thịt, những cảm xúc lý tưởng hóa, những hài hòa sai lầm trên ốc đảo sa mạc đã hết, nếp nhăn là nếp nhăn, hói đầu là hói đầu, chả có gì khác biệt giữa một miếng vải đen che mắt và mắt chột, đó là điều ông sẽ nói với cô, bằng những lời khác. Hãy nhìn tôi, tôi là người đàn ông cô nói cô sẽ sống chung, và cô đáp, Tôi biết ông, ông là người đàn ông tôi đang sống chung, cuối cùng đây là những lời còn có giá trị hơn cả những lời muốn thốt ra, và vòng tay ôm này giá trị như lời nói. Người thứ ba phục hồi thị lực sáng sớm hôm sau là bác sĩ, giờ đây không còn ngờ gì nữa, chỉ là vấn đề thời gian trước khi người khác phục hồi thị lực của họ. Bỏ qua những lời bình luận tự nhiên và bao quát để tiên đoán đã kể tới đầy đủ ở trên, bây giờ không cần nhắc lại, ngay cả khi nói tới các nhân vật chính của câu chuyện này, bác sĩ hỏi một câu lửng lơ, Chuyện gì bên ngoài thế, câu trả lời đến từ chính tòa nhà họ sống, ở tầng dưới có người ra đầu cầu thang hét lớn, Tôi thấy, tôi thấy, dường như mặt trời sẽ mọc trên một thành phố đang liên hoan.

Bữa ăn sáng hôm sau biến thành bữa tiệc. Món trên bàn, dù rất ít, sẽ đẩy lùi nỗi thèm muốn, như thường xảy ra vào những lúc phấn chấn, sức mạnh của cảm xúc thay chỗ cho cái đói, và niềm vui là chất dinh dưỡng tốt nhất, không ai than vãn, ngay cả người còn mù đã cười như đôi mắt đã có thể thấy là mắt của họ. Khi họ ăn xong, cô gái đeo kính đen có ý kiến, Nếu bây giờ tôi tới cửa căn hộ của tôi với một mảnh giấy ghi là tôi ở đây, cha mẹ tôi sẽ biết chỗ tìm tôi nếu họ về, Để tôi đi với cô, tôi muốn biết ngoài đó đang xảy ra chuyện gì, ông già đeo miếng vải đen che mắt nói, Và chúng mình cũng đi, người đàn ông đã là người mù đầu tiên nói với vợ ông, Có lẽ nhà văn đã thấy và đang tính về lại nhà ông ta, trên đường đi anh sẽ cố tìm thức ăn. Tôi cũng vậy, cô gái đeo kính đen nói. Mấy phút sau, bây giờ còn một mình, bác sĩ ngồi xuống bên vợ, đứa bé mắt lác đang thiu thiu ngủ trong góc ghế dài, con chó của nước mắt duỗi dài mõm ra chân trước, thỉnh thoảng chớp mắt để cho thấy nó vẫn cảnh giác, qua cửa sổ mở, mặc dù họ ở rất cao, họ nghe tiếng nói sôi nổi, đường phố chắc đầy người, đám đông chỉ la hét hai tiếng, Tôi thấy, những người đã phục hồi thị lực và những người vừa mới bắt đầu thấy, Tôi thấy, Tôi thấy, câu chuyện trong đó người ta nói, Tôi mù, có vẻ quả thật đã thuộc về một thế giới khác. Đứa bé mắt lác lẩm bẩm, chắc nó đang mơ, có lẽ nó thấy mẹ và hỏi, Mẹ thấy con không, mẹ thấy con không. Vợ bác sĩ hỏi, Còn mọi người khác, và bác sĩ đáp, Có lẽ đứa bé sẽ khỏi khi nó thức dậy, mọi người khác cũng thế chắc họ đã phục hồi thị lực ngay lúc này, ông đeo miếng vải đen che mắt của chúng ta đang sốc, Vì sao, Vì bệnh đục nhãn cầu, từ khi anh khám ông ta lần cuối tới nay chắc nó đã tệ hơn, Ông ta có bị mù không, Không, khi cuộc sống trở lại bình thường, và mọi thứ hoạt động lại, anh sẽ giải phẫu, chỉ trong vòng vài tuần thôi, Tại sao chúng ta mù, Anh không biết, có lẽ sẽ có ngày chúng ta tìm ra, Anh có muốn em nói với anh điều em nghĩ không, ừ, cứ nói, Em không nghĩ chúng ta đã hóa mù, em nghĩ chúng ta mù, Mù nhưng thấy, Những người mù có thể nhìn, nhưng không thấy.

Vợ bác sĩ đứng lên rồi đi ra cửa sổ. Bà nhìn xuống đường phố đầy rác, xuống những người đang la hét, đang hát hò, rồi bà ngửng đầu lên bầu trời và thấy mọi thứ trắng xóa, Tới lượt mình, bà nghĩ. Sợ hãi khiến bà cúi vội mắt xuống. Thành phố vẫn còn đó.

HẾT.