Bi kịch trong cuộc đời không phải là ở chỗ không đạt được mục tiêu, mà là ở chỗ không có mục tiêu để vươn tới.

Benjamin Mays

 
 
 
 
 
Tác giả: Danial Coyle
Dịch giả: Quỳnh Chi
Biên tập: Quoc Tuan Tran
Upload bìa: Quoc Tuan Tran
Số chương: 21
Phí download: 4 gạo
Nhóm đọc/download: 0 / 1
Số lần đọc/download: 1202 / 71
Cập nhật: 2016-06-26 12:19:39 +0700
Link download: epubePub   PDF A4A4   PDF A5A5   PDF A6A6   - xem thông tin ebook
 
 
 
 
Chương 10: Tom Martinez Và Vụ Cá Cược 60 Triệu Đô-La
iáo viên là người tự làm cho mình dần dần trở nên không cần thiết nữa. ― Thomas Carruthers
Các huấn luyện viên bậc thầy, như các kỹ sư NASA, rất quen với điều phi lý này. Họ đã dành nhiều năm để cần cù giúp đỡ tạo nên những tài năng, rồi bị bỏ lại phía sau và chỉ biết nhìn lên trời khi tên lửa đã được phóng đi. Tương ứng với mỗi ngôi sao huấn luyện nổi tiếng như John Wooden, có hàng tá những Hans Jensens, Mary Eppersons và Larisa Preobrazhenskayas, những người đã giúp phát triển những tài năng đẳng cấp thế giới nhưng vẫn không có tiếng tăm.* Tuy nhiên, có những ngoại lệ cho quy tắc này, đó là những khoảnh khắc không ai ngờ tới, khi cả thế giới tập trung sự chú ý vào nghệ thuật tinh tế của những huấn luyện viên bậc thầy. Một trong những thời điểm như vậy đã xảy ra cách đây không lâu ở Bắc California. Người huấn luyện viên đó là Tom Martinez, và lý do là đội bóng bầu dục Oakland Raiders phải đối mặt với một vụ cá cược trị giá 60 triệu đô-la.
Nhờ thành tích kém cỏi (cứ 2 trận thắng lại có 14 trận thua) của năm trước, Raiders đã giành được “phần thưởng” hạng nhất của Liên đoàn bóng bầu dục quốc gia một cách cực kỳ vô lý: đội này được quyền chọn một cầu thủ học đại học tài năng nhất trong cả nước. Thật không may, ban lãnh đạo của Raiders không biết chắc chắn cầu thủ nào có thể là xuất sắc nhất. Họ đã thu hẹp khả năng vào hai người. Phương án A là Calvin Johnson, một cầu thủ chuyên nhận bóng đến từ Đại học Kỹ thuật Georgia. Johnson cao 1,82 mét, nặng gần 90 ki-lô-gam và có một sự kết hợp kinh ngạc giữa tốc độ và khả năng kiểm soát cơ thể, điều này khiến cho các tay chiêu mộ cầu thủ đặt cho anh cái tên Michael Jordan của môn bóng bầu dục. "Trong tâm trí của tất cả mọi người, Calvin Johnson là lựa chọn an toàn nhất trong tình huống này", Mike Mayock, một nhà phân tích trên Kênh truyền hình của Liên đoàn bóng bầu dục quốc gia NFL, nhận xét. Phương án B là một lựa chọn khác, cao 1,96 mét, nặng 96 ki-lô-gam, tên là JaMarcus Russell. Vài tháng trước đó, Russell chỉ như một đốm sáng trên màn hình radar trinh sát. Anh bắt đầu giải trẻ của mình với tư cách là một tiền vệ dự bị tại đội bóng của Đại học bang Louisiana. Anh đã làm cho hầu hết các nhà quan sát phải ngạc nhiên khi tuyên bố chắc chắn mình sẽ được vào đội hình chính sau một năm thi đấu đầy ấn tượng. Hình ảnh và báo cáo tường thuật ít ỏi như muốn chọc tức mọi người. Một mặt, Russell sở hữu một cánh tay mạnh mẽ đến quái đản (anh ta có thể ném bóng xa đến 50 mét) cùng những quả chuyền ngắn khéo léo như nghệ sĩ và có sở trường thi đấu dưới điều kiện áp lực cao. Mặt khác, chàng tiền vệ như một bóng ma này lại được NFL đánh giá cao. Bên trong trụ sở chính của Raiders tại Alameda, các lập luận đầy thuyết phục được đưa ra để đánh cược: một nửa ủy viên điều hành muốn Johnson, một nửa còn lại muốn Russell.
Đây là một vụ cá cược 60 triệu đô-la kèm theo việc tương lai của đội Raiders bị đe dọa. Vì vậy, trụ sở chính của Raiders đã làm điều duy nhất mà họ có thể. Họ đã phân tích tất cả các dữ liệu – các bài kiểm tra trí thông minh, báo cáo quan sát, phim ảnh, số liệu thống kê. Rồi họ vứt tất cả dữ liệu này vào thùng rác và gọi điện cho Tom Martinez. Chính thức thì Tom Martinez là huấn luyện viên đội tuyển trẻ của một trường đại học đã nghỉ hưu. Ông có 32 năm dẫn dắt đội bóng rổ và bóng mềm nữ, và tham gia các chương trình bóng bầu dục nam tại Đại học San Mateo, thắng 1.400 trận, chỉ thua trong một mùa giải duy nhất. Không chính thức, Martinez còn là một tiền vệ bậc thầy. Học sinh nổi tiếng nhất của ông là một cậu bé được ông gọi với cái tên Tommy, được thế giới biết đến với cái tên Tom Brady, một tiền vệ đã ba lần đoạt giải Super Bowling cùng với đội New England Patriots. Martinez bắt đầu làm việc với Brady khi anh còn là một cậu bé mười ba tuổi lóng nga lóng ngóng. Mối quan hệ của họ có thể được xác định bởi danh sách các mánh lới kỹ thuật của Martinez mà Brady ghi lại trong một tấm thẻ luôn để trong ví của mình, và bởi một thực tế là Brady luôn trở lại với Martinez, ba hoặc bốn lần mỗi năm, trong suốt mười bảy năm qua để tập luyện điều chỉnh.
Martinez đã nghỉ hưu, nhưng người ta mời ông ngày càng nhiều. Trong thực tế, một vài tháng trước khi lựa chọn đội hình, Martinez đã được người đại diện của JaMarcus Russell lặng lẽ tiếp cận, và hỏi liệu ông có thể làm việc với Russell để chuẩn bị cho ngôi sao của Đại học bang Louisiana trong giai đoạn dự bị này không. Trường hợp này thật độc đáo, nói một cách khiêm tốn là như vậy. Các thành viên của hai bên có liên quan đến quyết định thể thao quan trọng nhất trong năm phải trông chờ vào trí tuệ của một cựu huấn luyện viên vô danh của các trường đại học, người đang dành cả ngày để chăm sóc mảnh vườn sau nhà.
"Cuộc sống thật buồn cười, phải không?" Martinez nói. Ông cười khi được hỏi về vụ Raiders mời gọi. "Họ chẳng biết gì về Russell. Không ai biết. Anh ta như một trang giấy trắng." Martinez thấy buồn cười và ông truyền đạt những suy nghĩ của mình rất rõ ràng với mọi cảm xúc. Cái đầu như đầu sư tử của ông nghiêng đi và lúc lắc; mắt ông sáng lên với sự hoài nghi vui vẻ. "Anh ta là người họ không thể hình dung ra: một cậu bé to lớn, đen nhẻm và trầm tĩnh. Vì vậy, họ gọi anh ta là một chàng trai nào đó trong chiếc áo của Đại học San Mateo." Vào một ngày thứ bảy đẹp trời của tháng năm, chúng tôi ngồi trong nhà bếp của ông. Martinez có một số vấn đề về sức khỏe – bệnh tiểu đường và huyết áp cao – nhưng trông ông vẫn khỏe mạnh với làn da rám nắng, chỉ đi lại hơi chậm chạp một chút. Ông cao hơn 1,8 mét và đẹp trai theo kiểu một ngôi sao điện ảnh của những năm 1940: đôi mắt to và biểu cảm dưới cặp lông mày đen, sống mũi như của một hoàng đế La Mã, chiếc cằm cương nghị. Khuôn mặt đó giống như một dãy núi với thời tiết là những tâm trạng khác nhau. Tôi hỏi ông làm thế nào huấn luyện được một cầu thủ như Russell - người ông chưa từng gặp trước khi có cuộc gọi từ đại diện của cậu ta.
"Việc gặp một đứa trẻ mới không có gì khác so với gặp một cô gái mà bạn muốn hẹn hò", Martinez cho biết. "Ánh mắt giao nhau và sẽ có một điều gì xảy ra, ở sâu bên trong chúng ta. Một điều gì đó kích thích thần kinh, được truyền qua tiếp xúc bằng mắt thôi thúc bạn chào cô ấy. Đó là điều mà tôi tìm kiếm đầu tiên ở một đứa trẻ, một sợi dây mỏng mảnh kết nối giữa chúng tôi đến một vị thế khác có tiềm năng hơn." Martinez dừng lại, kiểm tra để chắc chắn rằng tôi hiểu lời ông nói.
"Khi tới Arizona, tôi đã gặp JaMarcus. Tất nhiên, anh chàng nghi ngờ ngay. Anh ta nên như vậy. Mọi người đều đang cố gắng để kiếm được một cái gì đó từ anh ta. Tôi nói cho anh ta biết mình là ai và JaMarcus bắt đầu nói với rất nhiều lần 'vâng, thưa ông, vâng thưa ông, không thưa ông.' Rất lịch sự. Nhưng long trọng quá. Xa cách quá. Và đó không phải là cách để làm việc." Martinez tựa người vào ghế. Cái nhìn của ông như của người đang đấu súng.
"Tôi nói với anh ta, 'Hãy nhìn xem, JaMarcus, tôi đánh giá cậu cao hơn những gì cậu có thể hiểu được. Nhưng tôi không đến đây để bợ đỡ cậu. Cậu có thể nghe tôi hoặc không. Nếu tôi là đồ cặn bã thì cậu có thể coi tôi là đồ cặn bã. Tôi là một ông già. Tôi không cần cậu để mình thêm nổi tiếng. Duy chỉ có một điều tôi muốn từ cậu.' "Khi nghe nói như thế, JaMarcus nheo mắt lại. Anh ta trở nên thận trọng hơn. Chắc anh ta đang nghĩ, ‘Ồ, đến lúc rồi đây.' Và tôi bảo anh ta, 'Tôi muốn một chiếc áo có chữ ký và một bức ảnh cho cháu nội của tôi.' Và khi đó JaMarcus mỉm cười." Martinez mỉm cười thoải mái. "JaMarcus nói: ‘Thế thôi ư?’ Tôi nhìn vào anh ta và nói, 'Vậy thôi. Đó là những gì tôi muốn.' Sau đó, chúng tôi đã rất hòa hợp với nhau."
Hãy dành một chút thời gian để xem xét những gì Martinez mô tả ở đây. Đây là câu hỏi về việc huấn luyện, và ông chưa mô tả điều gì liên quan đến bóng bầu dục, hoặc bất cứ điều gì ám chỉ bóng gió. Thay vào đó, với sự tính toán thời gian và xác định tâm trạng hết sức nhạy cảm của một tiểu thuyết gia, ông mô tả một sự kết nối tinh tế của ngôngôn ngữ, cử chỉ, và cảm xúc giữa người với người. Martinez đã không lên kế hoạch hoặc kịch bản cho sự kết nối này - ông đã tìm ra nó ngay lúc đó. Khi gặp Russell, có thể ông đã vào trong ma trận kiến thức của mình và ứng biến ra một cây cầu của niềm tin và sự tôn trọng chỉ trong vòng ba mươi giây. Không ngạc nhiên khi ông đã lựa chọn cách tiếp cận tương tự sự lãng mạn – hoặc, như ông đã phát biểu sau đó, theo lối nói của những tên cướp nhà băng mà “Nam tước” Lamm có thể rất hài lòng, "Tôi cần phải tiếp cận quá trình học tập của họ." Kết nối là quan trọng, nhưng nó không phải là điều duy nhất. Để chỉ cho tôi biết mình đã làm thế nào với Russell, Martinez mời tôi đến dự một trong những bài giảng về huấn luyện đội hình vào cuối tuần của ông. Chúng tôi mất vài phút để lái xe đến một trường học gần đó, nơi có sáu chàng tiền vệ đang đợi trên sân. Người trẻ nhất mới mười ba tuổi, người lớn nhất mới mười bảy. Họ cử động bứt rứt, tay chân như bị thừa thãi, mắt nhìn đăm đăm phía trước. Trông bọn trẻ giống như những chú hươu. Martinez vào việc ngay.
Trước tiên, Martinez cho họ ôn lại động tác chuyền bóng về phía sau gồm ba bước, như đã làm vào mọi ngày thứ Bảy. Ông bảo bọn trẻ xếp hàng và hô theo nhịp, giống như một người dạy khiêu vũ: khom người, đỡ lấy bóng, bước lùi lại, thẳng người lên, đẩy bóng đi. Ông đếm và họ làm theo, rồi Martinez sửa lỗi cho từng người. "Đưa bóng lại phía sau nhanh hơn nữa. Quả bóng như đang trên ngọn lửa, và cậu phải lấy nó ra thật nhanh."
"Đưa bóng cao lên; giống như một chiếc máy bay đang cất cánh ấy. " "Quả bóng đang từ chân lên đến háng."
"Đứng dạng chân ra – như lực sĩ cử tạ ấy." "Làm giống như người hầu bàn. Giữ bóng trên cao rồi đưa đi. "
"Chân trái của cậu không ổn rồi, có hiểu tôi đang nói gì không? Cậu di chuyển chậm quá đấy. Cậu phải cúi người rồi đứng thẳng người lên." "Xem đây này, dễ thôi phải không?"
Trong ba mươi giây, ông giải thích chính xác một tư thế di chuyển theo bốn cách khác nhau: xúc giác ("quả bóng đang ở trên ngọn lửa"), nhân cách hóa ("như người hầu bàn"), hình ảnh ("máy bay") và cơ thể ("từ chân lên đến háng"). Ông chuyển sang bài tập khác. Mỗi bài tập là một phần căn bản rất dễ hiểu, nhằm chia nhỏ bản mạch kỹ năng tiền vệ và bọc cách điện cho nó để phát hiện và sửa lỗi tốt hơn. Nhóm tập thêm về đi bóng, nhận bóng, rồi kết thúc buổi tập bằng một bài tập sở trường của Tom Brady: ném bóng dọc theo đường biên. Một người đứng giữa cầu thủ tiền vệ và người nhận bóng, tay giơ lên; mục tiêu là ném bóng qua chỗ trống giữa hai cánh tay đó. Việc này hoàn toàn đơn giản, nhưng Martinez cho tập đi tập lại. "Dứt điểm. Alex, cậu đã có bóng trong tay rồi đấy. Ném bóng dứt điểm đi. "
"Cậu chỉ cần ném qua rào chắn nữa thôi, con trai. Bây giờ hàng rào của đội kia đã lập xong rồi đấy." "Cậu có đôi cánh tay rất mạnh mẽ, đủ mạnh để có thể làm sai đấy. Bây giờ, chú ý nhé, sử dụng cơ thể ấy."
"Hãy kiêu hãnh mà ném bóng, vì Chúa." Sau đó, chúng tôi lái xe đến một nhà hàng gần đó ăn bánh hamburger. Đang có một trận bóng chày trên truyền hình. Đám đông tụ tập trong nhà hàng chủ yếu là sinh viên đại học, một nửa trong số họ đang gọi điện thoại hoặc nghe nhạc bằng máy iPod. Martinez đưa mắt nhìn họ.
"Bọn trẻ ngày nay rất khó tiếp cận," ông nói. "Chúng biết làm thế nào để đưa ra mọi câu trả lời đúng, những câu hỏi này thường đã được lập trình sẵn. Vì vậy, trong quá trình luyện tập, khi phát hiện ra điều gì, tôi sẽ nói ngay để mọi người đều biết. Tôi nói về những điều đó rất nhiều. Mỗi con người đều có một điều ấp ủ cho riêng mình, bạn có thể tác động vào đó. Vậy bạn ở đây là để làm vừa lòng ai? Nếu đó là điều bạn muốn, tốt thôi, chúng ta có thể làm điều đó. Nếu bạn ở đây là vì bố bạn muốn hay vì bạn nghĩ rằng như thế mới sành điệu thì chúng ta sẽ mất thêm nhiều thời gian hơn. Những điều này không phải là mũi tiêm để phòng bệnh cúm. Nó cần sự lao động vất vả. Nó giống như đàn violin. Không có phép thuật gì hết. Nếu không luyện tập, bạn sẽ không bao giờ chơi đúng giai điệu. "60% những điều anh dạy áp dụng được cho tất cả mọi người," ông tiếp tục. "Bí quyết là làm thế nào để truyền cho họ 60% đó. Nếu tôi là người dạy anh, tôi quan tâm đến những gì anh nghĩ và cách anh nghĩ như thế nào. Tôi muốn dạy anh cách học phù hợp nhất với chính bản thân anh. Thách thức lớn nhất của tôi không phải là dạy Tom Brady, mà dạy cho những anh chàng hoàn toàn không thể chơi bóng đạt tới mức họ có thể chơi được. Bây giờ huấn luyện là như thế đấy."
Martinez cắn một miếng bánh hamburger. "Với JaMarcus, tôi đã làm việc với cậu ta khoảng hai mươi ngày. Về cơ bản, tôi đã giúp cậu ta tập luyện tập sâu hơn. Chúng tôi đã làm tất cả những gì như anh đã thấy ở đây ngày hôm nay. Tập ném bóng. Nhận bóng. Những khuôn mẫu. Tập luyện và luyện tập. Nếu luyện tập khô khan quá, tôi sẽ nói điều gì đó buồn cười để cậu ta thư giãn một chút. Chúng tôi chỉ làm công việc điều chỉnh đơn giản, thường xuyên và thẳng thắn. Sau đó, chúng tôi lập kịch bản một buổi tập mà cậu ta sẽ thực hiện cho người tuyển mộ cầu thủ xem. Tôi cũng dành thời gian cho JaMarcus và gia đình cậu ta. Tôi cố gắng trả lời những câu hỏi: Cậu ta có lắng nghe không? Cậu ta có thông minh không? Đạo đức nghề nghiệp của cậu ta thế nào? Cam kết của cậu ta là gì? Tất cả những điều đó. Cậu ta có những đức tính tốt và bản lĩnh. Tôi đã gặp chú của cậu ta, tên là Ray. Một người đàn ông khác thường, tốt bụng, thuộc mẫu người đàn ông lý tưởng. Khi Raiders hỏi tôi, tôi cho họ biết ý kiến của mình: Chàng trai này có thể trở thành Shaquille O'Neal của môn bóng bầu dục." Ngày 14 tháng 3 năm 2007, hơn một trăm nhân viên của NFL, trong đó có ba huấn luyện viên trưởng và bốn tổng giám đốc, kéo về Baton Rouge, bang Louisiana, để xem buổi tập trước khi chính thức lựa chọn Russell. Khoảng một giờ tiếp theo, Russell đã ném 65 quả, lần nào cũng vượt qua hàng chắn và chỉ sai đích năm lần. "JaMarcus đã thực hiện tất cả các động tác ném bóng dọc biên và chuyền bóng ra phía sau. Chúng tôi không giấu giếm điều gì," Martinez nói. "Chúng tôi muốn cho họ thấy những điểm yếu của cậu ta mà họ đã biết không phải là điểm yếu." Khi buổi tập kết thúc, tổng giám đốc của San Diego Chargers là A. J. Russell Smith đã gọi Russell là "tiền vệ ấn tượng nhất mà tôi đã từng gặp trong đời." Sáu tuần sau, Raiders đã coi Russell là lựa chọn số một cho đội hình thi đấu. Khi báo chí hỏi tại sao, huấn luyện viên trưởng Lane Ktffin nói gần như thuộc lòng những lời đánh giá mà Martinez đã đưa ra, một sự tôn trọng làm cho Martinez rất vui. "Tại sao Raiders lại lắng nghe tôi? Tôi không phải là một thương hiệu," ông nói. "Tôi chỉ là Joe thôi."
Nhưng Raiders nghe theo Martinez vì ông sở hữu một tài năng quý hiếm. Ông có thể bước lại gần một người mà ông chưa bao giờ gặp mặt và tạo nên một kết nối, giữa một bầu không khí đầy ẩn số, tiền bạc và sự thận trọng. Ông có thể sử dụng kết nối này để tìm ra sự thật về con người mà tài năng của người đó chưa được mọi người, và có lẽ ngay cả chính người đó, biết đến. Khi mặt trời lặn, Martinez và tôi vẫn còn ngồi trên đường chạy xe trong nhà ông. Chúng tôi nói chuyện về các đội bóng đại học của ông, về công việc với Brady và gia đình cậu ta. Ông đã cho tôi lời khuyên về việc huấn luyện bóng chày. Dạy người ta chụp bóng và chặn bóng trong một không gian nhỏ. Thậm chí không cần dùng một quả bóng (phần tinh thần là tất cả rồi.) Ông phác thảo ra các sơ đồ, kiểm tra tại từng điểm để tin chắc rằng tôi đã hiểu rõ. "Tôi lập tức thấy yêu thích việc huấn luyện,” ông nói vào lúc cuối. "Có cái gì đó rất thật. Bạn có thể chạm vào nó và khiến một người nào đó trở nên giỏi giang hơn. Đó là một cảm giác thật tuyệt."
Martinez cho biết, tại cuộc họp với Raiders, ông đã đưa cho các huấn luyện viên một mảnh giấy ghi lời khuyên về cách đối xử với Russell. "Trong ba năm đầu tiên, cậu ta cần một huấn luyện viên có sự nhất quán trong lời ăn tiếng nói và phương pháp. Sau ba năm, có thể cậu ta đã có kinh nghiệm và kiến thức để chơi. Nhưng các ông không thể chỉ đưa cho chàng trai này sáu mươi triệu đô-la và nói: này, hãy giành chiến thắng, hãy ghi tên mình vào bảng vàng danh dự nhé. Cậu ta cần được tiếp tục chỉ bảo. Cậu ấy, cần sự nhất quán. Cậu ấy, cần có một ai đó cầm cương." Giọng người huấn luyện viên già đầy cảm xúc. Ông nhìn vào đám cây một lúc và hắng giọng. "JaMarcus cũng giống như những người khác: anh ta không thể tự mình làm điều đó." Phần kết: Thế giới Myelin
Nếu chúng ta vẽ sơ đồ mật mã tài năng, nó sẽ như thế này. Điều hữu ích của mô hình này là nó linh hoạt như chính myelin, áp dụng cho mọi kỹ năng, trong mọi bối cảnh, nhỏ là ở các gia đình và lớn là ở cấp quốc gia. Tôi muốn kết thúc bằng phần trình bày ngắn gọn về cách áp dụng sơ đồ mật mã này cho các lĩnh vực khác nhau trong đời sống, cụ thể là cách chúng ta giáo dục trẻ em, làm việc và lớn lên, rồi trở thành những người làm cha làm mẹ, thành thạo những kỹ năng xã hội. Chúng ta bắt đầu đọc cuốn sách này với lời hứa sử dụng mật mã tài năng như một cặp kính X quang. Bây giờ, chúng ta sẽ xem xét nó làm việc với vai trò một chiếc kính viễn vọng tốt đến mức nào.
GIÁO DỤC Trong vòng 40 năm qua, hoặc lâu hơn, nền giáo dục Mỹ đã bị chia rẽ bởi Cuộc chiến tranh tập đọc. Một bên đại diện cho các lực lượng theo chủ nghĩa truyền thống của Ngữ âm học, gồm những người tin rằng cách tốt nhất để học đọc là thông qua ghi nhớ âm của các ký tự và nhóm ký tự. Bên kia là những đệ tử của chủ nghĩa Ngôngôn ngữ tổng thể, một lý thuyết ra đời từ những năm 1970, cho rằng tất cả trẻ em đều sở hữu khả năng đọc và viết bẩm sinh, khả năng đó sẽ đến tùy theo từng giai đoạn phát triển tự nhiên của trẻ. Họ tin rằng vai trò của giáo viên, như họ vẫn thường nói, là "một người hướng dẫn cùng đồng hành, chứ không phải là một nhà hiền triết đứng thuyết giảng."
Đến những năm 1980, trào lưu Ngôngôn ngữ tổng thể rất phát triển. “Ghép các chữ cái với các âm là một quan điểm giống như coi trái đất là một cái đĩa phẳng,” Kenneth Goodman đã viết như vậy trong bài Tổng quan về Ngôngôn ngữ tổng thể. Các trường học bắt đầu tạo ra các môi trường học tập phong phú hơn, gồm có sách, từ ngữ, câu và những câu chuyện mà trong đó trẻ em có thể thể hiện khả năng đọc được cho là bẩm sinh của chúng. Ý nghĩa được nhấn mạnh chứ không chỉ có âm. Hướng dẫn có hệ thống về ngữ pháp được coi là đã quá lỗi thời. Học sinh được khuyến khích bỏ qua những lỗi chính tả và sử dụng cách đánh vần mới. Phong trào này thu hút được giới giáo dục, và sau đó là các nhà chính trị cấp tiến. Năm 1987, bang California bắt buộc thực hiện lý thuyết Ngôngôn ngữ tổng thể cho việc dạy đọc và viết. Đối với trẻ em từ các gia đình có thu nhập trung bình và trên trung bình, Ngôngôn ngữ tổng thể dường như có hiệu quả, hoặc ít nhất là không làm chúng bị tổn thương. Tuy nhiên, với trẻ em dân tộc thiểu số hoặc từ các gia đình có thu nhập thấp, đó là một thảm họa. Khoảng đầu những năm 1990, điểm tập đọc của trẻ em California, theo đánh giá của Ủy ban đánh giá tiến bộ giáo dục quốc gia, thấp hơn so với mọi bang khác, trừ bang Louisiana. Các tiểu bang khác áp dụng Ngôngôn ngữ tổng thể cũng có điểm chung như vậy. Năm 1998, với hai nỗ lực nghiên cứu lớn, Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia và Ủy ban Tập đọc quốc gia nhận thấy rằng việc thiếu chú trọng Ngữ âm học gây nên tình trạng thành tích học tập thấp cho hầu hết học sinh. Charles Sykes đã viết trong “Làm cho trẻ em của chúng ta không nói được”, rằng một học sinh lớp bốn được điểm trên trung bình với lời nhận xét của giáo viên: "Ôi trời ơi!" cho bài tập viết đó. "Em xắp có một bộ pa-tanh thật nà kỳ riệu. Em đang đi đến Disene Lên. Em xẽ đi với bố, mẹ, anh chai và chị gái. Chúng tôi sẽ sem con chuột mickey."
Theo đó, cán cân lại có vẻ nghiêng về phía Ngữ âm học. Những người bảo vệ Ngôngôn ngữ tổng thể đã giảm đi, hoặc kết hợp Ngữ âm học vào lý thuyết của họ nhưng vẫn vận động cho chân lý chủ yếu trong quan điểm của họ. Mặt khác, những người ủng hộ Ngữ âm học lại đưa ra danh sách các chương trình đầy hứa hẹn của họ. Tất cả các chương trình đó khiến cho nhiều giáo viên và trường học phải lưỡng lự giữa các lý thuyết dường như mâu thuẫn và chẳng biết ai sai ai đúng. Nhìn lại vấn đề này qua lăng kính mật mã tài năng thì câu trả lời sẽ trở nên rõ ràng hơn. Mối quan hệ giữa Ngữ âm học và Ngôngôn ngữ tổng thể phản chiếu chính xác mối quan hệ giữa tập luyện sâu và đánh lửa. Ngữ âm học nhằm vào việc xây dựng những hệ mạch đáng tin cậy, chú ý đến các lỗi và sửa lỗi. Nó nói về sự chuyển biến: chia nhỏ một kỹ năng thành các phần nhỏ hơn và thực hành, nhắc đi nhắc lại mỗi hành động có liên quan đến kỹ năng đó. Nó nói về việc kích hoạt một cách hệ thống các tín hiệu tạo nên mạch kỹ năng có tốc độ cao và tin cậy mà bạn đang sử dụng ngay lúc này.
Mặt khác, Ngôngôn ngữ tổng thể lại nói về sự đánh lửa, về việc nạp đầy nhiên liệu động lực bằng cách tạo ra môi trường trong đó trẻ em yêu thích việc đọc và viết. Giống như bất kỳ sự đánh lửa nào, Ngôngôn ngữ Tổng thể có thể tạo ra khả năng tăng tốc cho những người đã có xu hướng và cơ hội tập luyện sâu, nhưng lại vô giá trị đối với những người không có cơ hội như vậy. Để hiểu đúng myelin thì phải hiểu rằng Cuộc chiến tranh tập đọc không nên xảy ra. Học sinh cần cả hai điều đó để thành công. Một câu hỏi về giáo dục khác đáng được đặt ra là, tại sao trẻ em Phần Lan rất thông minh? Thiếu niên Phần Lan đạt điểm số vượt trội so với trẻ em trên thế giới trong Chương trình Đánh giá học sinh quốc tế, bất chấp một thực tế là văn hóa của học sinh Phần Lan (trái ngược với một số nước công nghệ cao khác) tương tự như Hoa Kỳ về nhiều khía cạnh. Theo Tạp chí Phố Wall, học sinh Phần Lan "phung phí thì giờ để lên mạng. Chúng nhuộm tóc, thích nói mỉa mai, nghe nhạc rap và nhạc heavy metal. Nhưng đến năm lớp chín, chúng tập trung vào học toán, các môn khoa học và đọc sách – và được định hướng để giữ cho người Phần Lan ở trong số những người làm việc năng suất nhất trên thế giới." Hơn nữa, chi phí cho mỗi học sinh ở Phần Lan ít hơn ở Mỹ, chỉ 7.600 đô-la mỗi năm so với 8.700 đô-la. Khi một số nhà quan sát giải thích sự thành công này bằng cách chỉ ra truyền thống tự giác và tính đồng nhất của dân số Phần Lan, sự giải thích như vậy không vững chắc lắm. Trước những năm 1980, với những lợi thế đó, nền giáo dục Phần Lan vẫn chỉ được coi ở mức trung bình. Vậy đã có những gì thay đổi?
"Có ba lý do," Kaisu Karkkainen, hiệu trưởng Trường phổ thông hỗn hợp Arabia tại Helsinki, nói với phóng viên tờ Bưu điện Washington. "Giáo viên, giáo viên và giáo viên." Tại Phần Lan, một giáo viên được coi là bình đẳng về mặt xã hội như bác sĩ hay luật sư và còn được thưởng thêm lương một cách hợp lý. Tất cả các giáo viên tiểu học đều có trình độ thạc sĩ sư phạm; trường học được điều hành như một phòng thí nghiệm giảng dạy, nơi những giáo viên trẻ được phân tích và đánh giá. Đó là sự cạnh tranh: một số trường nhận được bốn mươi đơn xin việc cho một vị trí giáo viên. Nhờ văn hóa có tính tiếp thu và sự kết hợp thông minh giữa kế hoạch và đầu tư, Phần Lan dường như đã tìm ra một cách để thể chế hóa việc giảng dạy có tập luyện sâu.
"Điều then chốt không phải là đầu tư bao nhiêu tiền mà đã đầu tư được cho bao nhiêu người", theo Pekka Himanen, nhà văn, nhà triết học người Phần Lan. "Chất lượng cao của nền giáo dục Phần Lan phụ thuộc vào chất lượng cao của giáo viên Phần Lan. Nhiều học sinh xuất sắc muốn trở thành giáo viên. Điều này liên quan đến một thực tế là, chúng tôi thực sự tin rằng mình đang sống trong thời đại thông tin, vì vậy những người thuộc các ngành nghề quan trọng liên quan đến thông tin, như dạy học, rất được tôn trọng." Cuối cùng là câu hỏi thuộc lĩnh vực giáo dục thứ ba cần xem xét qua lăng kính myelin: đĩa DVD rèn luyện trí não cho trẻ, như đĩa DVD Em bé Einstein chẳng hạn (nguyên mẫu của công nghệ trị giá 500 triệu đô-la hiện nay) có làm cho trẻ em thông minh hơn không? Nếu quan niệm về tài năng theo suy nghĩ thông thường, tất nhiên sẽ dẫn đến câu trả lời: Có. Rốt cục, nếu tài năng là bẩm sinh thì chúng ta có thể dự đoán việc xem đĩa DVD này, với sự tiếp nối đơn giản và đầy mê hoặc của những hình khối và ánh sáng đầy màu sắc rực rỡ, có lẽ sẽ giúp phát triển bộ não của các bé (chưa kể đến việc những DVD này mang lại cho những bậc phụ huynh luôn bận rộn những khoảnh khắc bình yên).
Nhưng những nghiên cứu cho thấy, các DVD phát triển trí não cho trẻ không làm cho trẻ em thông minh hơn. Thực tế, chúng làm cho trẻ kém thông minh đi. Một nghiên cứu của Đại học Washington năm 2007 cho thấy, với trẻ từ 8 đến 16 tháng tuổi, việc dành 1 giờ mỗi ngày để xem đĩa DVD “khoa học trí não” sẽ làm giảm 17% vốn từ vựng. Và khi nghĩ về điều này trong phạm vi mô hình myelin, bạn sẽ thấy nó hoàn toàn hợp lý. Đĩa DVD nói trên không hiệu quả vì nó không tạo ra tập luyện sâu – thực tế nó lại ngăn cản tập luyện sâu bằng cách lấy đi khoảng thời gian có thể dùng cho việc kích hoạt các mạch điện của hệ thần kinh. Các hình ảnh và âm thanh trên đĩa DVD tác động lên đứa trẻ chỉ như việc tắm nước nóng mà thôi – thư giãn một chút nhưng vô dụng khi so sánh với những hình thức tương tác, mắc lỗi và học tập phong phú diễn ra khi đứa trẻ sửng sốt trước thế giới thực. Hoặc, nói cách khác: Kỹ năng là lớp bọc cách điện quanh những mạch điện thần kinh và phát triển tùy theo những tín hiệu nhất định. KINH DOANH
Khi nói đến việc sản sinh ra những phép ẩn dụ mang tính khái niệm cao, có rất ít lĩnh vực trong cuộc sống có thể cạnh tranh với ngành tư vấn kinh doanh. Theo những người có uy tín trong lĩnh vực kinh doanh, các tổ chức tốt giống như một đội thể thao đang thi đấu. Hoặc chúng như những con tàu đang đi trên một đại dương nguy hiểm. Hoặc một nhóm vận động viên đang leo lên đỉnh núi Everest, hoặc chiến tranh ở các thành bang Hy Lạp, hay vô vàn những sự tương đồng có cấu trúc phức tạp, kịch tính thú vị khác. Tất cả đều kèm theo một tập hợp những vai trò, quy tắc và cấu trúc để cải tiến, ít nhiều trung thực và có tính phụ thuộc. Myelin cho chúng ta một mô hình bỏ đi những trang trí mang tính ẩn dụ. Mô hình đó đơn giản nói rằng các tổ chức tốt được tạo nên từ myelin, thông qua tập luyện sâu. Doanh nghiệp là nhóm người đang xây dựng và mài giũa những mạch kỹ năng giống hệt công việc của những cầu thủ quần vợt tại Spartak hoặc các nhạc công vĩ cầm ở Meadowmount. Một tổ chức càng nắm chắc được các nguyên tắc cốt lõi của sự đánh lửa, tập luyện sâu và phương pháp huấn luyện bậc thầy thì càng tạo ra được nhiều myelin, càng gặt hái được nhiều thành công.
Ba mươi năm trước, Toyota chỉ là một công ty sản xuất ô tô tầm trung. Còn bây giờ, nó là công ty sản xuất ô tô lớn nhất thế giới. Hầu hết các nhà phân tích đều nói, thành công mà Toyota đạt được là nhờ họ có chiến lược kaizen, đó là một từ Nhật Bản để chỉ sự "cải tiến liên tục" và điều đó có thể dễ dàng được gọi là tập luyện sâu trên quy mô toàn công ty. Kaizen là quá trình tìm kiếm và cải tiến các vấn đề nhỏ. Mỗi nhân viên, từ người gác cổng trở đi, đều có quyền dừng dây chuyền sản xuất nếu họ phát hiện ra vấn đề gì đó. (Mỗi nhà máy đều có thanh kéo để dừng dây chuyền sản xuất trên sàn nhà máy, được gọi là andons). Phần lớn các cải tiến đến từ nhân viên, và phần lớn những thay đổi đều rất nhỏ, ví dụ: dịch chuyển vị trí giá để các chi tiết máy đi khoảng 30 cm, nhưng chúng rất có giá trị. Ước tính rằng, mỗi năm Toyota thực hiện khoảng một nghìn lần sửa lỗi nhỏ trong từng dây chuyền lắp ráp, cho đến nay đã có tổng cộng khoảng một triệu lần sửa lỗi. Toyota, tiếp tục tiến lên bằng các bước đi nhỏ chập chững của một em bé, giống như một Clarrisa khổng lồ, để chế tạo ô tô. Những thay đổi nhỏ giống như những lớp bao bọc bé li ti của myelin, giúp cho kết cấu mạch điện thực hiện từng phần việc nhanh hơn, suôn sẻ hơn và chính xác hơn. Khẩu hiệu trên cánh cửa của Toyota ở Georgetown, bang Kentucky, đã ghi nhận ý trên theo ngôngôn ngữ tập luyện sâu hoàn hảo: "Khi có điều gì sai, hãy hỏi TẠI SAO năm lần." Điều này nghe như một việc đơn giản. Nhưng trên thực tế, giống như tất cả các hình thức tập luyện sâu, trước tiên, một người phải vượt qua những xu hướng tự nhiên để đơn giản hóa vấn đề - một việc đặc biệt khó khăn trong doanh nghiệp. James Wiseman, hiện đang là Phó chủ tịch phụ trách công tác hành chính quản trị của Toyota, đã kể với Tạp chí Fast Company về ngày đầu tiên của mình tại công ty. “Trong những công việc trước đó, luôn luôn có rất nhiều người tìm kiếm những giải pháp 'kỳ diệu', những cải tiến thật lớn, thật ấn tượng." Khi đến Toyota, ông nhận ra mọi thứ hoàn toàn khác. "Vào một ngày thứ sáu, tôi nộp báo cáo về một hoạt động mà chúng tôi đang thực hiện [mở rộng nhà máy] và phát biểu rất tích cực, cũng hơi khoe khoang một chút. Sau hai hoặc ba phút, tôi ngồi xuống. Và ông Cho [Fujio Cho, nay là Chủ tịch Toyota toàn cầu] nhìn tôi. Tôi có thể thấy ông ấy hơi bối rối. Ông nói, ‘Jim-san, chúng tôi đều biết anh là một nhà quản lý giỏi, nếu không chúng tôi đã không thuê anh. Nhưng xin hãy nói với chúng tôi về các vấn đề của anh để chúng ta có thể cùng nhau giải quyết.'"
TM LÝ HỌC Phòng chẩn trị tính nhút nhát tọa lạc tại một khu văn phòng không có gì nổi bật trên một con đường náo nhiệt ở Palo Alto, bang California. Với các bức tường đá màu xám và đồ nội thất màu đỏ phổ biến. Dấu hiệu duy nhất của sự sống là một bức ảnh chụp dưới nước của con cá hề đang thận trọng ló ra khỏi đám xúc tu an toàn của một con hải quỳ. Bệnh viện này được xây dựng xoay quanh ý tưởng: các kỹ năng xã hội cũng giống như những kỹ năng khác. Những người sáng lập, Philip Zimbardo và Lynne Henderson, gọi khái niệm này là huấn luyện cho phù hợp với xã hội – với ngôngôn ngữ của chúng ta, đó là tạo myelin thông qua tập luyện sâu.
"Chúng tôi tin rằng con người xấu hổ không phải vì họ thiếu kỹ năng xã hội mà vì họ đã không được thực hành đầy đủ", nhà trị liệu Nicole Shiloff nói. "Việc nói chuyện qua điện thoại hay yêu cầu một người nào đó tập trung vào một kỹ năng có thể học được, cũng như chơi quần vợt vậy. Điều quan trọng là mọi người phải nán lại trong khu vực không lấy gì làm thoải mái đó, và học cách khoan dung với những lo âu của mình. Nếu rèn luyện, bạn có thể đạt được mức độ mong muốn." Cha đẻ của loại hình điều trị này là tiến sĩ Albert Ellis. Ông sinh năm 1913 và lớn lên ở Bronx, vốn là một thiếu niên vô cùng nhút nhát, không thể nói chuyện với phụ nữ. Nhưng một buổi chiều, ông quyết định tạo ra sự thay đổi. Ông ngồi trên ghế đá gần Vườn bách thảo New York và nói chuyện với bất kỳ người phụ nữ nào ngồi xuống chiếc ghế đó. Trong một tháng, ông đã tiếp cận được 130 phụ nữ. "Có 30 người bỏ đi ngay lập tức," ông nói. "Tôi đã nói chuyện với 100 người phụ nữ khác, lần đầu tiên trong đời, bất kể lo âu đến đâu. Không ai buồn nôn và bỏ chạy. Không có ai gọi cảnh sát cả." Ellis đã tiếp tục viết hàng chục cuốn sách, xây dựng cách tiếp cận dựa trên việc nói chuyện thẳng thắn và hành động có định hướng. Phương pháp này đã thách thức mô hình kiểm tra những trải nghiệm thời thơ ấu của Freud. "Chứng loạn thần kinh chỉ là một từ cao cấp để chỉ sự than vãn," ông nói. "Điểm rắc rối của đa số các liệu pháp là giúp bạn cảm thấy khá hơn. Nhưng bạn không thực sự khá hơn. Bạn phải ủng hộ nó bằng hành động, hành động, và hành động."
Phương pháp tiếp cận của Ellis, kết hợp với phương pháp của tiến sĩ Aaron Beck, được biết đến với tên gọi liệu pháp nhận thức - hành vi. Theo nhận xét của tờ Thời báo New York, liệu pháp này có tác dụng tương đương hay thậm chí tốt hơn thuốc uống theo toa để chống chứng trầm cảm, lo lắng và rối loạn do ám ảnh. Ellis thích thú chỉ ra rằng ý tưởng của ông không hoàn toàn mới: nó đến từ các nhà triết học khắc kỷ như Epictetus, người đã nói, "Không phải các sự kiện, mà là ý kiến của chúng ta về chúng khiến chúng ta đau khổ." Ellis qua đời năm 2007, và đã được Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ coi là nhà tâm lý học có ảnh hưởng lớn thứ hai trong thế kỷ XX. (Carl Rogers là người thứ nhất, Freud là người thứ ba). Buổi chữa bệnh tại Phòng chẩn trị tính nhút nhát mà tôi đã tham dự - có tám người được chẩn đoán nhút nhát lâm sàng - là một buổi làm việc điển hình. Người ta không nói về quá khứ của bất cứ ai, không cố gắng tìm ra nguyên nhân gốc rễ của sự nhút nhát. Chỉ có thực hành và phản hồi, được giám sát bởi sự huấn luyện nhẹ nhàng nhưng không nhượng bộ của Shiloff, nhằm điều chỉnh bất cứ nhận thức không chính xác nào và buộc họ phải cố gắng hơn, và cố gắng nữa. Giống như đang ở Meadowmount, Spartak hay bất cứ vườn ươm tài năng nào khác.
Các bệnh nhân bắt đầu bằng cách cố gắng vượt qua những thử thách đơn giản: tán gẫu, đóng vai người khuyên giải và nghe/gọi điện thoại. Sau vài tháng, họ dần dần tiến tới những nhiệm vụ khó khăn hơn, chẳng hạn đề nghị được hẹn hò. Ở cấp độ cao nhất của chương trình, họ thực hiện những bài thi Olympic bên ngoài bệnh viện như tự làm mình bẽ mặt khi đánh rơi một quả dưa hấu giữa siêu thị đông đúc. Mục đích là, Shiloff giải thích, để kích hoạt các mạch điện và kéo dài thời gian duy trì trong vùng khó chịu lâu thêm một chút. Đó chính là quá trình chập chững tập đi của một đứa bé, mặc dù bệnh viện có nhiều cách phù hợp hơn để mô tả cảm giác này. Một trong những khách hàng của Shiloff, một sinh viên đại học tôi tạm gọi là David, so sánh sự tiến bộ của mình với việc được lên cấp trong một trò chơi video. "Ban đầu, tôi có vẻ thực sự bối rối, giống như tất cả mọi thứ đang đến với mình từ mọi góc độ," anh nói. "Nhưng sau đó, tôi hiểu ra, và rất nhanh chóng, tôi cảm thấy hết sức tự nhiên." Một nhân viên máy tính 26 tuổi luôn luôn mỉm cười, tên là Andre, đã nói với tôi rằng anh đã không dám nói chuyện với một người phụ nữ nào trong nhiều tháng trước khi tham dự khóa huấn luyện của bệnh viện này. Bây giờ, anh vừa mới có ba cuộc hẹn hò và đã ghi tên vào lớp học khiêu vũ cổ điển. "Khi nghĩ rằng mình sinh ra đã như vậy, tôi thường tự hỏi liệu luyện tập liệu có ích gì không," Andre nói. "Nhưng khi coi nó là một kỹ năng thì thì mọi thứ đều thay đổi."
Tập luyện sâu và myelin cũng có trong sự thành công của Kỹ thuật I-rắc ảo, một kỹ thuật mới đang được sử dụng để giúp các binh sĩ Hoa Kỳ bị rối loạn do căng thẳng sau chấn thương (PTSD), tình trạng mà một sự kiện thường ngày (âm thanh xe ô tô đang nổ máy hoặc tiếng bước chân) cũng gợi lên những ký ức làm con người suy yếu và đau đớn. Kỹ thuật I-rắc ảo sử dụng một phần mềm như trò chơi video để giúp bệnh nhân trải qua sự tái tạo sinh động chấn thương của họ, có đủ mùi vị, âm thanh và cảm giác. Mục đích là để bệnh nhân hồi tưởng những ký ức và xóa đi sức mạnh của nó, một kỹ thuật mà các chuyên gia trị liệu gọi là “liệu pháp phơi nhiễm kéo dài”. Kỹ thuật I-rắc ảo vận hành hệt như Phòng chẩn trị tính nhút nhát hay bất cứ vườn ươm tài năng nào. Kỹ năng mong muốn ở đây là trải nghiệm những sự kiện đã gây cho người bệnh chấn thương (tiếng bước chân, tiếng động lớn) mà không gợi lên sự kết nối đã bị suy nhược. Họ không thể không xây dựng hệ mạch này (hãy nhớ, myelin chỉ bao bọc; nó không thể bị tháo ra), do đó cách tốt nhất để đạt được kỹ năng mới là thiết lập và tập luyện sâu một mạch điện thần kinh mới kết nối tác nhân kích thích chấn thương với những sự kiện bình thường hàng ngày. Lúc đầu, điều này thật khó khăn. Nhưng bệnh nhân càng kích hoạt các mạch điện nhiều, họ càng điều khiển hoạt động của chúng thuận lợi. Như một binh sĩ đã được điều trị thành công nói với phóng viên tờ Người New York, "Hầu hết các ý nghĩ ám ảnh đã mất đi. Bạn không bao giờ thực sự tống khứ được PTSD mà phải học cách sống chung với nó. Tôi có những bức ảnh của người trưởng nhóm [đã hy sinh] và tôi đã không dám nhìn vào đó suốt ba năm. Hiện chúng đang được treo trên tường nhà tôi."
QUÁ TRÌNH LÃO HÓA Ngày càng có nhiều nghiên cứu về nhận thức và sự lão hóa, mỗi nghiên cứu mới đều nói lên một điệp khúc như nhau: sử dụng hay đánh mất nó. Cụm từ đơn giản, "dự trữ nhận thức", nghe thật trừu tượng cho đến khi George Bartzokis quấn khăn ăn quanh một cây bút để giải thích những gì đang thực sự xảy ra. Cây bút là sợi dây thần kinh, và khăn ăn là myelin. Theo giải thích của Bartsokis, sự lão hóa của não bộ xảy ra khi khoảng cách giữa khăn ăn và cây bút bắt đầu xuất hiện.
"Khi đến tuổi già, myelin bắt đầu rời ra," Bartzokis nói. "Đây là lý do tại sao những người cao tuổi bạn từng gặp đều di chuyển chậm chạp hơn khi họ còn trẻ. Cơ bắp của họ chưa thay đổi, nhưng tốc độ của các xung điện họ có thể gửi đến các cơ đã thay đổi, bởi vì các myelin đã già đi." Nhưng tin tốt lành là trong khi quá trình tạo myelin tự nhiên kết thúc vào tuổi 30 thì thể tích myelin tổng cộng của chúng ta lại tăng lên cho đến khoảng 50 tuổi, và chúng ta luôn duy trì được khả năng có thêm myelin thông qua tập luyện sâu. "Bạn phải nhớ myelin là một tế bào sống, luôn được tạo ra rồi lại thoái hóa đi, giống như một cuộc chiến tranh." Bartzokis nói. "Khi còn trẻ, chúng ta xây dựng nên myelin một cách dễ dàng. Khi chúng ta già đi, cán cân tổng thể nghiêng về quá trình thoái hóa nhưng chúng ta vẫn có thể tiếp tục có thêm myelin. Ngay cả khi myelin bị phá vỡ, chúng ta vẫn có thể xây dựng nó, đến tận cuối đời."
Đây là lý do tại sao trình độ văn hóa là một trong những nhân tố dự báo đáng tin cậy nhất cho sự khởi phát bệnh Alzheimer, Bartzokis nói. Được giáo dục nhiều hơn sẽ tạo ra mạch thần kinh dày hơn, mạnh mẽ hơn, có thể bù đắp tốt hơn cho giai đoạn đầu của bệnh. Nó cũng giải thích tại sao gần đây chúng ta đã thấy hàng loạt nghiên cứu mới, sách, và các trò chơi video được xây dựng trên nguyên tắc lấy myelin làm trung tâm, rèn luyện con người chống lại sự suy giảm nhận thức. Mô hình myelin cũng nêu bật tầm quan trọng của việc tìm kiếm những thách thức mới. Các thí nghiệm đã chỉ ra rằng, những tình huống con người bị buộc phải thích ứng và làm cho mình hòa hợp với những thách thức mới (ví dụ, mắc lỗi, chú tâm, tập luyện sâu) có xu hướng tăng dự trữ nhận thức. Một nghiên cứu cho thấy người già tham gia hoạt động giải trí nhiều hơn thì giảm được nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ 38%. Như một nhà thần kinh học đã chỉ ra, câu thần chú "Sử dụng hay đánh mất nó" cần được làm mới. Chúng ta nên nói là "Sử dụng và nhận được nó nhiều hơn." ĐƯA VÀO GIA ĐÌNH
Giống như rất nhiều bậc cha mẹ khác, vợ tôi - Jen, và tôi đã dành hơi thái quá những năm đầu đời của con cái vào việc luôn để mắt đến những điềm báo trước. Khi bốn đứa con của chúng tôi đã biết bò, biết đi và biết chạy, chúng tôi luôn tự hỏi liệu chúng có còn tài năng tiềm ẩn nào không. Số phận của nó là thành một nhạc sĩ? Hay một vận động viên? Một nhà khoa học? Kiểu tư duy này có khía cạnh tích cực - thật hào hứng khi tin rằng con cái bạn sẽ trở thành những tài năng đặc biệt. Nhưng nó cũng dựa trên một số giả định sai lầm, và chắc chắn sẽ tạo nên những kỳ vọng sai lầm, cùng những điều khác nữa dẫn đến tình trạng phải xoay xở mệt mỏi. Các lớp học nghệ thuật? Sao lại không! Học khúc côn cầu chăng? Lớp học khiêu vũ? Thể dục dụng cụ? Có chứ! Khi là người chăm lo cho một tài năng tiềm ẩn, bạn không có lý do chính đáng nào để bỏ lỡ một cơ hội có thể cho phép tài năng đó được bộc lộ. Nhưng khi nghĩ về tài năng với tư cách là myelin - khi hình dung ra những sợi dây nhỏ bé và ngọn đèn đêm Giáng sinh, khi tìm thấy một khoảnh khắc đánh lửa vô cùng nhạy cảm, khi điều chỉnh những tín hiệu giảng dạy mà bạn gửi đi – cuộc sống sẽ thay đổi. Giống như hầu hết những thay đổi lớn, điều này thể hiện qua những cách thức rất đơn giản. Giống như khi con trai của chúng tôi, Aidan, có một bài học mới và khó về piano, Jen đã khuyến khích nó thử năm nốt đầu tiên, thử đi thử lại, làm từng bước nhỏ cho đến khi mọi việc bắt đầu trở nên dễ dàng. Hoặc khi các con gái Katie và Lia của chúng tôi trượt tuyết và chúng hào hứng thông báo rằng chúng đã bị ngã nhiều lần, thì có lẽ đó là dấu hiệu chúng đang tiến bộ. (Khái niệm này đặc biệt tốt khi bọn trẻ đang trượt tuyết chứ không phải lúc học lái xe ô tô.) Hoặc có lẽ, đó là khi ba cô gái của chúng tôi, trong một cơn bốc đồng giống như chị em nhà Bronte, bắt đầu viết truyện ngắn và trao đổi thư từ với nhau. Jen đã mua bút chì màu và các cuốn sổ tay để nạp thêm nhiên liệu cho niềm đam mê sáng tác của chúng. Mặc dù vậy, tôi cảm thấy thái độ đối với thất bại của các con đã thay đổi, chúng không còn muốn thoái lui hoặc cảm thấy bất hạnh nữa, mà chúng thấy thất bại giống như một con đường tiến về phía trước.
Mùa hè năm ngoái, Zoe, đứa con gái út, đã sẵn sàng để bắt đầu tập piano. Nó rất thích khua loạn xạ trên bàn phím; các chị gái đã chỉ cho con bé cách chơi một vài bài hát. Sau đó, một buổi chiều Zoe bắt đầu nói về violin – tiếng của cây đàn đó nghe mới hay làm sao, nó rất muốn biết học như thế nào. Khi ý tưởng này nảy sinh, chúng tôi không chắc chắn lắm. (Có phải vì nó đã xem buổi hòa nhạc đồng quê chăng? Hay các bạn của nó đang chơi violin?) Nhưng chúng tôi cũng chọn một cây violin đã qua sử dụng và tìm được một giáo viên giỏi đã được đào tạo theo chương trình của Suzuki. Nói tóm lại, trong những bữa ăn tối của gia đình bây giờ đã có một người nghệ sĩ vĩ cầm biểu diễn rong (và không hề xấu hổ khi yêu cầu tiền thưởng). Carol Dweck, nhà tâm lý học nghiên cứu về động lực, thích thú phát biểu rằng lời khuyên của các bậc phụ huynh trên toàn thế giới này có thể được chia thành hai quy tắc đơn giản: chú ý đến những gì con mình đang say mê, và khen ngợi chúng vì có những nỗ lực. Tôi rất muốn nói thêm một điều nữa: nói cho chúng biết cơ chế myelin hoạt động như thế nào, như Dweck đã làm trong một nghiên cứu cho thấy sức mạnh của việc truyền bá thông điệp này. Bà bắt đầu bằng cách chia 700 học sinh trung học đạt kết quả thấp thành hai nhóm. Nhóm đầu tiên được tập huấn 8 tuần về kỹ năng học tập; nhóm thứ hai được tập huấn cũng như vậy nhưng có thêm các bài ngoại khóa: một buổi học kéo dài 50 phút, mô tả bộ não phát triển như thế nào khi nó được thử thách. Trong một học kỳ, nhóm thứ hai đã cải thiện đáng kể điểm số và thói quen học tập. Những người tiến hành thí nghiệm đã không nói cho các giáo viên biết chính xác bọn trẻ ở trong nhóm nào, nhưng họ vẫn có thể chỉ ra chính xác điều này. Các giáo viên không tìm hiểu lý do, nhưng họ biết đã có một thay đổi lớn lao.
Tháng sáu vừa qua, tôi đã được yêu cầu huấn luyện một đội bóng chày của thị trấn nhà, những cậu bé từ 11 đến 12 tuổi. Công việc đã không được như mong muốn vì lý do rất rõ ràng. Tại Homer, nơi chúng tôi đang sống, các đội thi đấu toàn sao đã có một truyền thống lâu đời: toàn thất bại. Trong hầu hết các thập kỷ vừa qua, giải đấu đã diễn ra đúng như cuộc thảm sát Boston. Thị trấn nhỏ ven biển của chúng tôi (chắp vá, khẳng khiu, trang bị thiếu thốn) phải thi đấu với các phân đội kị binh được huấn luyện tốt, mặc đồng phục đẹp, đến từ các cộng đồng lớn hơn, ở những vùng xa xôi. Hai năm trước, chúng tôi đã thua trong mọi trận đấu, chỉ trong 10 lượt chạy hoặc hơn một chút xíu. Chỉ với ba mươi đứa trẻ trong đoàn và ba tuần để tập luyện, hai huấn luyện viên nữa và tôi không có gì để kén chọn hơn nữa. Vì thế, danh sách 12 chàng trai của chúng tôi bao gồm một lượng ít ỏi các cầu thủ nhỏ người nhưng rắn rỏi và rất nhiều sự giúp đỡ hào phóng của các cầu thủ trẻ hơn nhưng mới làm quen với thể thao. Sam, người chơi ở khu vực sân ngoài và chốt thứ nhất, đã phải rất vất vả để chống đỡ với các cuộc tấn công. Ghen, cậu bé thích đội mũ len thay cho đội mũ lưỡi trai của môn bóng chày, không nắm chắc được một số luật chơi, ví dụ như một cầu thủ chạy chốt có được chạy khi bóng vẫn còn đang bay hay không. Một số người khác thì sợ bóng – với lý do chính đáng là Ben đã bị tím bầm mắt và vỡ mũi, một món quà lưu niệm trong một trận đấu đầy khinh suất. Tại buổi tập đầu tiên, khi các cầu thủ khởi động bằng cách chơi đuổi bắt, hai huấn luyện viên khác và tôi đã đưa ra một thách thức: mỗi cặp có thể làm tốt mười lần ném-bắt mà không trượt hay không? Sau 15 phút, chúng tôi quyết định đó là cách tốt nhất để chuyển sang một bài tập khác.
Chỉ có một cách duy nhất để làm. Giống như Mike Feinberg và Dave Levin ở KIPP, tôi đã làm theo phương pháp của Butch Cassidy. Trong ba tuần tiếp theo, tôi ăn cắp ý tưởng của những người và những nơi tôi đã ghé thăm trong vòng một năm qua và cùng với hai huấn luyện viên còn lại áp dụng chúng vào đội bóng chày của mình. Giống như các giáo viên âm nhạc tại Meadowmount, chúng tôi dạy phát bóng và đánh bóng bằng cách làm các động tác thật chậm, thực hiện mẫu tại điểm phát bóng cho các cầu thủ xem rồi bắt chước cách vung gậy cho đúng, và cứ lặp đi lặp lại như vậy.
Giống như John Wooden hoặc Linda Septien, chúng tôi đã cố gắng dạy chúng với những hướng dẫn nhanh, có thông tin, theo đúng phong cách phản xạ GPS. Trong những năm huấn luyện trước đây của mình, tôi thường coi cả nhóm là một khối thống nhất, dạy một phương pháp cho tất cả mọi người. Giờ đây, tôi cố gắng nhắm đến từng cầu thủ, tìm cách để kết nối và khi chúng đã làm điều gì chính xác thì bảo chúng dừng lại và ghi nhớ cảm giác đó. Giống như các cầu thủ futsal của Brazil, chúng tôi tìm cách ép sân và tăng tốc độ trận đấu. Chúng tôi tập ném và đánh bóng từ khoảng cách 10 mét thay vì 15 mét, buộc các tay đánh bóng phải phản ứng nhanh hơn.
Giống như Tom Martinez, chúng tôi đã dạy cách chọn vị trí phòng thủ bằng cách bày ra một sân bóng chày thu nhỏ và cô lập các yếu tố tinh thần của trận đấu – ai chịu trách nhiệm chặn bóng đầu tiên, ai ném bóng từ vị trí ngoài sân vào vị trí phát bóng của đội nhà. Tôi chẳng xấu hổ khi chuyển tải chủ nghĩa Martinez đến bọn trẻ. Ném bóng dứt điểm đi. Hãy tự hào về động tác của em. Thật dễ dàng, đúng không? Đến ngày thi đấu, chúng tôi thuê một chiếc RV và đi về phía bắc tới Kenai, thành phố đăng cai giải đấu kéo dài bốn ngày. Chúng tôi lập một khu trại ở sân bóng và nhanh chóng lắp ráp các vũ khí bí mật của mình: con búp bê gấu Bắc cực may mắn, bữa ăn có món cá hồi trước ngày thi đấu, những cái dây chun bằng cao su và những bím tóc mà các cô con gái của tôi đã cho đội bóng mượn để phân biệt với đội bóng khác, kiểu tóc của đội Bjork. Chúng tôi cảm thấy đã sẵn sàng. Nhưng khi đối thủ đầu tiên, đội Kodiak, chạy khởi động trên sân, đội chúng tôi đột nhiên bối rối và e ngại. Các bậc phụ huynh trên khán đài cũng vậy, một số người đã từng chứng kiến trận đấu với đội Kodiak vào năm ngoái, trận mà chúng tôi đã bị họ giã cho thua đậm với tỉ số 15-1. Đội Kodiak thực hiện một màn khởi động đã được dàn dựng rất tốt. Bọn trẻ nhìn họ im lặng. "Họ hoành tráng quá…á…á…," Ben nói với cảm giác kính nể.
Như thể chứng minh cho điều đó, cầu thủ khởi xướng của Kodiak mở màn trận đấu bằng cách chuẩn bị một cú chặn bóng thật hoàn hảo, bóng nhẹ nhàng lăn về vạch kẻ ở chốt ba – một cú đánh chắc thắng. Nhưng cậu ta đã không thành công. Brian, cầu thủ chơi ở chốt ba của chúng tôi, căng thẳng hất bóng lên bằng bàn tay trần và ném mạnh về chốt một, nơi Johan, một cầu thủ đứng chốt, đang chờ để đón bóng, giống những gì chúng tôi đã tập kỹ. Chúng tôi đã làm cho họ không ghi được điểm nào trong ba lượt chơi; rồi chúng tôi ghi điểm trong hai lượt chạy với hai cú đánh bóng rất căng để vượt lên dẫn trước. Kodiak đáp trả với bốn lượt chạy ghi điểm và sau đó chúng tôi đã giành lại vị trí dẫn trước, khi Brian, với sự ngạc nhiên của chính mình cũng như của tất cả chúng tôi, đánh một cú như của Andruw Jones – một cú chạy về chốt nhà rất có giá trị, vượt qua hàng phòng thủ cánh trái. Đó là một trận đấu căng thẳng, hồi hộp, chúng tôi chỉ còn chút xíu nữa là chiến thắng. Tuy nhiên, khi toàn đội đi về khu trại, tất cả đều choáng váng và cảm thấy thật hạnh phúc với những gì mình làm được. Chúng tôi cảm thấy sự hồi hộp kỳ lạ của HSE. Như một vị phụ huynh đã nói, "Nó giống như một phép màu." Thật tuyệt vời khi nói rằng chúng tôi đã thắng một cách kỳ diệu trong giải đấu này. Nhưng chúng tôi đã không thắng chung cuộc. Chúng tôi đã chơi tốt, thắng một trận và thua hai trận nghẹt thở, một trận phải thêm lượt đánh luân lưu. Mỗi trận đấu được đánh dấu bằng những thời điểm tỏa sáng: Ghen chạy hết tốc lực trong một cú đánh, Aidan ném một cú ghi điểm kết thúc trận đấu, Ben bắt bóng không hề sợ hãi, và Sam - chiến binh sói xám - đã thực hiện một cú ghi điểm hoàn hảo tại chốt nhà. Và khi trận đấu cuối cùng kết thúc, khu cắm trại được dỡ bỏ nhưng vài thành viên đội bóng của chúng tôi vẫn mặc nguyên đồng phục và ở lại trên sân chơi trò chụp bóng. Có lẽ họ đã chơi suốt đêm đó.
Khi bắt đầu làm dự án này, tôi đã tìm kiếm một bức ảnh của myelin chụp qua kính hiển vi điện tử. Nó không phải là một hình ảnh tuyệt vời đúng theo nghĩa thông thường của từ này, ảnh bị rạn và mờ. Nhưng tôi thích nhìn vào nó, bởi vì có thể thấy từng vỏ bọc riêng lẻ, giống như các lớp trên vòng tăng trưởng của thân cây. Mỗi vỏ bọc của myelin là một dấu vết độc đáo của một sự kiện trong quá khứ. Có lẽ vỏ bọc đó được tạo ra do sự hướng dẫn của huấn luyện viên; có thể do cái nhìn đầy khuyến khích của cha mẹ; có thể nhờ được nghe một bài hát mà người đó yêu thích. Những lớp bọc myelin chứa đựng câu chuyện bí ẩn về một con người, dòng chảy của các tương tác và những ảnh hưởng tạo nên cuộc sống. Những chiếc đèn đêm Giáng sinh, vì một lý do nào đó, đã sáng lên. Ở nhà, đôi khi tôi thấy mình đang hình dung ra những chuỗi đèn đó, nhấp nháy và lóe láng khi cả gia đình chơi một trò chơi, chìm đắm trong các cuốn sách, hoặc trò chuyện quanh bàn ăn tối. Dường như không thể chắc chắn rằng những con người bé bỏng này sẽ sớm lớn lên, sẽ làm được những điều phức tạp và kỳ diệu không thể tưởng tượng nổi, nhưng không hẳn như vậy. Điều đó sẽ xảy ra. Rốt cục, chúng ta là những sinh vật myelin.
Một ngày khác, con gái của chúng tôi, Zoe, cầm cây violin lên và bị vấp khi chơi bài hát mới nói về ông vua béo phì và bà hoàng hậu có một con chó cưng. Nó thường phải dừng lại. Nó mắc lỗi. Rồi nó làm lại từ đầu. Mặc dù có vẻ hơi ngập ngừng, nhưng điều đó có vẻ thật tuyệt vời. "Con sẽ tập bài này hàng triệu triệu lần", cô bé nói. "Và con sẽ chơi cực hay."
Mật Mã Tài Năng Mật Mã Tài Năng - Danial Coyle Mật Mã Tài Năng