hừng mười tám tháng về trước, bác sĩ Dohmler có trao đổi thư từ khá rời rạc với một ông người Mỹ lịch sự ở tại Lausanne, ông Devereux-Warren, thuộc gia đình Warren ở Chicago. Hai bên có hẹn gặp nhau rồi một hôm ông Warren tới bịnh viện với cô con gái tên là Nicole, mười sáu tuổi. Rõ ràng trông cô gái không được khỏe mạnh, người nữ điều dưỡng cùng đến với cô gái đưa cô ta ra vườn dạo chơi trong khi ông Warren nói chuyện với ông bác sĩ.

Warren là một người đàn ông có một vẻ đẹp đáng chú ý, trạc tuổi chừng bốn mươi, về mọi phương diện đó là một mẩu người Mỹ đẹp, cao lớn, vai rộng, người vững chắc, "Một người đàn ông rất bảnh bao" như lời bác sĩ Dohmler nói lại với Franz. Cặp mắt lớn màu xám của ông ta như phản ánh đầy mặt trời, vì ông ta đã bỏ ra nhiều thì giờ bơi thuyền trên hồ Genève, và ông ta có cái vẻ đặc biệt của một số người đã từng hưởng thụ hết những gì tốt đẹp nhất trên đời. Cuộc nói chuyện bằng tiếng Đức, vì Warren đã từng du học tại Gottingen. Coi bộ ông ta nóng nảy và rất xúc động về cuộc điều đình đó.

- Bác sĩ Dohmler, con gái tôi đầu óc bị lộn xộn. Tôi đã mời cho con gái tôi rất nhiều y sĩ chuyên môn và nữ điều dưỡng, con gái tôi đã qua nhiều thời gian điều trị, nhưng bây giờ tôi thấy trầm trọng hơn, tôi có được giới thiệu nên tới nói chuyên với bác sĩ.

Dohmler đáp:

- Tốt lắm. Nếu ông muốn chúng ta hãy bắt đầu từ chỗ bắt đầu, xin ông kể lại cho tôi nghe hết đầu đuôi.

- Không có chỗ bắt đầu. Nghĩa là trong gia đình, cả hai bên nội ngoại, theo như tôi biết không hề có một trường hợp có bịnh điên. Má của Nicole mất khi cháu mười ba tuổi. Tôi đã trở thành vừa là cha vừa là mẹ của cháu.

Khi nói vậy, Warren có vẻ cảm thương lắm. Bác sĩ Dohmler thấy ông ta rưng rưng nước mắt. Dohmler cũng nhận thấy hơi thở của ông ta có mùi whisky.

- Hồi còn nhỏ, con gái tôi dễ thương lắm; hết thảy mọi người đều mê nó, nghĩa là hết thảy những ai có dịp gặp nó. Nicole tươi tắn như con họa mi, suốt ngày vui đùa. Nó thích đọc sách, vẽ, nhảy múa và chơi dương cầm, món gì nó cũng ưa hết. Vợ tôi thường nói Nicole là đứa duy nhứt trong các con của chúng tôi không bao giờ khóc đêm. Tôi còn một cháu gái nữa lớn hơn Nicole, với một cháu trai đã chết. Nhưng Nicole... Nicole đúng là Nicole.

Ông Warren ngưng nói. Bác sĩ Dohmler nói đỡ:

- Tóm lại, đó là một đứa trẻ tuyệt đối bình thường, tươi tắn, vui vẻ?

- Đúng thế.

Bác sĩ Dohmler chờ ông khách nói tiếp, ông Warren lắc đầu, thở dài đưa mắt liếc nhanh về phía ông bác sĩ, rồi cúi nhìn xuống đất.

- Cách đây chừng tám tháng, hay sáu tháng, hay có thể mười tháng... Tôi thử tính, nhưng tôi không sao nhớ rõ đúng lúc Nicole bắt đầu trở nên lạ lùng, làm những chuyện điên dại. Chị của Nicole là người đầu tiên nói cho tôi nghe về những vụ đó. Vì đối với tôi Nicole cũng vẫn như cũ (ông Warren vội vã nói thêm như vậy, như sợ có ai trách móc về chuyện đó) vẫn là một cô gái nhỏ ngoan ngoãn. Việc đầu tiên là do nơi một người hầu.

Bác sĩ Dohmler nói:

- Thế hả?

Câu nói của ông ta kèm theo một cái gật đầu, như thể Sherlock Holmes. Ông đang đợi sự xuất hiện của một người hầu và đúng vào lúc đó.

- Vâng, tôi có nuôi một người hầu từ lâu năm, một người Thụy Sĩ.

Ông Warren ngước mắt lên đón nhận sự đồng ý có màu sắc ái quốc của ông bác sĩ.

- Con tôi tự nhiên nảy ra một ý nghĩ kỳ lạ gì đó về người hầu ấy. Con tôi có cảm tưởng như người ấy muốn đưa tình với nó. Lẽ dĩ nhiên khi đó tôi tin lời con tôi và đuổi người đó đi, nhưng bây giờ tôi mới biết là hoàn toàn do tưởng tượng.

- Cô gái có nói rằng người kia làm những gì không?

- Đó là điều thứ nhất. Các bác sĩ đều không sao khiến cho cháu nói rõ sự kiện đích xác. Cháu chỉ ngó các bác sĩ như thể mấy ông đó phải biết người kia đã làm gì. Nhưng chắc chắn là cháu có ý muốn cho biết là người kia đã làm một cử chỉ gì tục tĩu. Cháu không để cho mọi người phải hồ nghi gì về chuyện đó cả.

- Tôi thấy.

- Đã đành, tôi có đọc trong sách thấy có những phụ nữ khổ sở vì cô đơn và cứ tưởng tượng rằng có một người đàn ông trốn dưới gậm giường, vân vân... Nhưng tại sao Nicole lại có những ý tưởng như vậy? Con tôi có thể có ở chung quanh nó bao nhiêu cậu trai cũng được. Chúng tôi ở Lake Forest, đó là một nơi nghỉ mùa hè gần Chicago, tại đó gia đình chúng tôi có nột biệt thự, suốt ngày con tôi ở ngoài trời, đánh gôn hay tennít với bọn con trai. Trong số đó có mấy cậu rất mê nó nữa.

Trong khi ông Warren nói chuyện với người đàn ông già lão và cằn cỗi là ông bác sĩ Dohmler, một phần tâm trí của ông bác sĩ hướng về Chicago. Ngày xưa, thời tuổi trẻ, ông ta đáng lẽ đã đi Chicago với tư cách sinh viên có học bổng tại một đại học, không chừng ông ta đã trở nên giàu có ở Mỹ và đã là chủ nhân ông của dưỡng đường này chứ không chỉ là một cổ đông nhỏ trong cơ sở bịnh viện này. Nhưng khi cậu thanh niên tưởng tượng số vốn kiến thức ít ỏi của mình phải dàn trải khắp những vùng mênh mông của lãnh thổ Hoa Kỳ, trên hết thảy những cánh đồng lúa, trên toàn thể vùng "prairie" vô tận, y đã quyết định bỏ không đi Mỹ nữa. Nhưng vào hồi bấy giờ cậu thanh niên có đọc nhiều sách vở liên quan tới Chicago và chế độ phong kiến của những đại gia, những Armour, Palmer, Field, Crane, Warren, Swift, McCormick, và nhiều đại gia khác nữa. Và từ đó, rất nhiều bịnh nhân tới khám bịnh tại dưỡng đường này đều từ đẳng cấp những đại gia ở Chicago và New York.

Warren nói tiếp:

- Bịnh trạng của con gái tôi trầm trọng hơn. Cháu bị một cơn... Những gì nó nói ra ngày một mất hết lý trí. Chị của cháu có ghi lại một số những câu nói đó.

Ông Warren đưa một tờ giấy gấp đi gấp lại nhiều lần cho ông bác sĩ.

- Bao giờ cũng liên quan tới những người đàn ông sắp đánh nó, những người quen biết, hay những người ở ngoài phố... bất kỳ ai.

Ông Warren kể lại sự buồn lo, những cơn hốt hoảng, những thử thách ác độc mà những gia đình phải trải qua trong trường hợp tương tự. Ông ta cũng kể lại những cố gắng vô hiệu tại Mỹ để chữa trị cho cô gái, rồi hy vọng ông ta đặt vào một vụ thay đổi cách sống, thay đổi khung cảnh, đến độ mặc dù có vụ tiềm thủy đĩnh phong tỏa ông ta vẫn đưa con gái tới Thụy Sĩ...

Ông Warren không giấu kiêu hãnh khi nói rõ:

- Trên một chiến hạm Hoa Kỳ. Tôi đã có thể, với chút may mắn, yêu cầu giúp đỡ như vậy. (Và ông ta mỉm cười, nói thêm như để biện bạch) Vấn đề tiền bạc không có đâu, thưa bác sĩ.

Dohmler vắn tắt đồng ý:

- Đã đành là không.

Ông bác sĩ tự hỏi tại sao, và về những điểm nào, người đàn ông đó đã nói dối. Hoặc giả, nếu y nghĩ lầm, đâu là sự giả tạo đang tràn đầy không khí căn phòng mạch với sự hiện diện của người đàn ông ăn bận lịch sự, nằm dài trên ghế bành ra vẻ một nhà thể thao. Có một không khí bi kịch ở đâu đó trong ngày tháng hai này ở nội dung câu chuyện con chim non gãy cánh kia. Hết thảy những điều kia cho thấy vụ này có vẻ không có gì đáng kể. Phải có một cái gì không đúng.

Bác sĩ Dohmler dùng Anh ngữ như để gần gũi hơn với Warren nói:

- Bây giờ tôi muốn nói chuyện mấy phút với cô gái.

Sau đó, khi Warren, đã để cô gái ở lại dưỡng đường và lên đường trở về Lausanne và mấy ngày đã trôi qua, bác sĩ Dohmler và Franz ghi bằng Pháp văn trên tấm phiếu của Nicole:

Chẩn bịnh: Schizophrénie. Thời kỳ nặng đang lui bớt. Sợ đàn ông là một triệu chúng của bệnh nhưng không hề do thể chất...

Cần thận trọng trong việc định bệnh.

Sau đó hai người chờ đợi, với một sự chú tâm ngày một tăng thêm, lần viếng thăm thứ hai mà ông Warren đã hứa.

Nhưng mãi không thấy. Sau hai tuần, bác sĩ Dohmler viết thư ông ta. Không được phúc đáp chi hết, ông ta đã làm một việc mà trong kỳ đó là một sự điên rồ. Dohmler điện thoại tới Đại khách sạn tại Vevey. Người hầu của ông Warren cho biết ông ta đang sửa soạn để đi Mỹ. Nhưng người hầu đó, không đước nhắc cho biết số tiền bốn mươi quan Thụy Sĩ về cú điện thoại này sẽ được ghi vào khoản chi tại nhà thương đã cảm thấy thức dậy lương tâm và dòng máu Thụy Sĩ của những vệ binh tại điện Tuileries nên vội mời ông Warren tới nghe máy.

- Tuyệt đối cần thiết ông phải tới. Sức khỏe của con gái ông đòi hỏi như vậy. Tôi không thể gánh lấy trách nhiệm...

- Ô kìa, bác sĩ, sự hiện diện của ông chính là bởi sự cần thiết đó... Tôi có việc phải gấp trở về Mỹ.

Bác sĩ Dohmler chưa hề nói chuyện với ai từ một nơi xa như vậy, nhưng ông ta đưa tối hậu thư một cách cương quyết đến nỗi người Mỹ ở đầu dây bên kia không chịu nổi phải nghe theo.

Nửa giờ sau khi tới bên hồ Zurich lần thứ hai, Warren gục ngã nức nở khóc, hai vai run ên, hai mắt đỏ hơn mặt trời trên hồ Genève, và thả ra hết

trọn vẹn câu chuyện thương tâm. Ông ta giọng khàn khàn nói:

- Chuyện xảy ra... chuyện xảy ra... tôi chẳng hiểu như thế nào... tôi không biết nữa. Sau khi mẹ cháu chết, khi cháu còn nhỏ, cháu vẫn có thói quen sáng nào cũng chui vô giường tôi, đôi khi ngủ tại đó. Tôi, tôi thấy tội nghiệp con nhỏ không có mẹ, những lần nào chúng đi đâu bằng xe hơi hay bằng xe lửa, chúng tôi cũng nắm tay nhau. Cháu hát cho tôi nghe. Chúng tôi nói: "Bây giờ hai cha con chiều nay không thèm để ý tới ai khác. Hai cha con với nhau thôi... Sáng nay con là của cha..."

Một nhịp xúc động giống như tiếng khóc nức nở làm rung động cả người và khiến cho ông ta im bặt.

- Người ngoài cứ cho rằng chúng tôi hợp thành một cặp tuyệt vời hai cha con... Họ thương cảm đến chảy nước mắt. Hai cha con như thể một cặp nhân tình. Rồi... bỗng nhiên chúng tôi trở thành nhân tình... và mười phút sau khi việc đó xảy ra, tôi muốn bắn một phát súng vào đầu... Nhưng tôi chắc rằng tôi trở nên vũ phu tồi tệ nhất đến nỗi tôi không còn can đảm để làm việc đó nữa.

Bác sĩ Dohmler còn nghĩ tới Chicago và người đàn ông lịch sự và dịu dàng, nước da tái xanh, mắt mang kính, đã khảo thí cậu thanh niên ba chục năm về trước, hỏi ông Warren:

- Thế rồi sau đó thì sao?... Chuyện đó có tiếp tục không?

- Ồ, không! Cháu... cháu lập tức đã như lạnh giá hẳn. Cháu chỉ nói: "Thôi, cha đừng buồn, cha đừng buồn nữa... Không có sao đâu, cha đừng buồn nữa".

- Không có hậu quả chi hết chứ?

- Không.

Ông Warren lại nức nở khóc nữa và hỉ mũi ầm ĩ.

- Ngoại trừ bây giờ, đã xảy ra những hậu quả ghê gớm!

Chuyện kể xong, Dohmler ngả người trên ghế và giọng nói gay gắt, như thể nói với chính mình: "Đồ hung bạo!" Đó là một trong số rất hiếm những phán xét về người khác mà ông bác sĩ đã tự cho phép trong vòng hai chục năm nay. Rồi ông ta nói:

- Tôi khuyên ông nên tới ngủ đêm tại một khách sạn ở Zurich rồi sáng mai đã trở lại gặp tôi.

- Rồi sau thì sao?

Ông bác sĩ đưa tay ra, như lượng định sức nặng của một con heo và đề nghị:

- Chicago!