ột vùng như thể cây quỳnh cành giao…."

NGUYỄN DU

Xưa kia, ở một vương quốc nọ, nhà vua trị vì hiếm con trai và đến lúc ông về già, hoàng hậu mới sinh cho nhà vua một hoàng tử. Từ lúc lọt lòng, hoàng tử là cậu bé bụ bẫm, khôi ngô. Lớn lên, được sự chăm sóc cẩn thận, hoàng từ trở thành một chàng trai sức vóc tráng kiện, song tính tình lại khiêm nhường, cử chỉ hào hoa. Vua cha lúc ấy đã quá già yếu nên muốn sớm kén vợ cho hoàng tử. Trong triều và khắp vương quốc có biết bao tiểu thư khuê các, dòng dõi trâm anh thế phiệt, song nổi bật hơn cả vẫn là tiểu thư con gái yêu của quan tể tướng. Nàng kiều diễm, tài sắc hơn người và rất mực quyền quý. Do sự tác thành của vua cha và quan tể tướng, hoàng từ và tiểu thư chỉ còn đợi ngày lành tháng tốt là triều đình tổ chức hôn lễ.

Hoàng tử vốn có lòng ham mê câu cá từ khi còn nhỏ. Những chiều buồn, chàng thường ra con sông cách kinh thành không xa lắm buông cần câu cá. Một chiều như thế, khi ánh tà dương chỉ còn sót lại vài tia yếu ớt trên mặt sóng thì một con thuyền đánh cá cặp bờ gần nơi hoàng từ ngồi câu. Bác ngư dân buộc thuyền, thong thả lên bờ, miệng khe khẽ ca một bài vui nhộn. Vừa lúc đó, trên bờ sông, ngay phía sau chàng vang lên giọng con gái vẻ mừng rỡ:

- A, cha đã về. Cha có đánh được nhiều cá không?

- Nhiều lắm. Con gái yêu của ta ạ!

Hoàng từ ngoảnh lại nhìn thì chàng bắt gặp một thiếu nữ trẻ măng, ăn vận xềnh xoàng nhưng vóc dáng và gương mặt tuyệt đẹp. Thân thể thiếu nữ toát ra vẻ quyến rũ lạ kỳ, khiến chàng ngây ngất. Người ở đâu ra mà đẹp làm vậy, hoàng tử thầm nghĩ. Còn thiếu nữ thì làm sao mà biết được chàng trai câu cá, đắm đuối nhìn mình kia lại chính là hoàng tử, song nàng cũng có thiện cảm. Thấy chàng trai cứ dõi mắt theo mình, cử chỉ nàng sinh lúng túng, má đỏ bừng lên. Nàng khẽ mỉm cười, nhìn lảng đi nơi khác và sau cùng, nàng chống thẹn bằng cách hỏi cha những câu vô nghĩa và ào xuống mạn thuyền giúp cha chuyển cá lên bờ. Khi bác ngư dân quẩy gánh cá ra về thì thiếu nữ còn cố nán lại bờ sông. Nàng tha thẩn hái những bông hoa dại, mắt lén nhìn về phía chàng trai. Không thấy có ai, chàng trai đánh bạo đến gần nàng:

- Hỡi tiên nữ xinh đẹp, nàng từ cõi nào sa xuống vậy?

- Tiên nữ ư? Không phải đâu, chàng nhầm rồi, em chỉ là con gái nhà ngư dân.

- Không. Ta không nhầm đâu. Với thiên hạ, nàng là gì ta không cần biết, nhưng với riêng ta, nàng là tiên nữ từ chốn bồng lai tiên cảnh giáng thế. Hỡi tiên nữ của lòng ta!

- Thế chàng là ai? Từ đâu tới mà nói năng hoa mĩ làm vậy? Nàng đánh bạo hỏi lại.

- Ta là hoàng tử.

- Ối, hoàng tử - Thiếu nữ kêu lên và cười khanh khách vì tưởng chàng câu cá đùa giỡn mình – Chàng là hoàng từ thật sao? Hoàng tử thì thiếu gì cao lương mĩ vị mà phải đi câu cá thế kia?

- Nàng không tin à? Ta chính là hoàng từ. Nàng nhìn thật kĩ lại xem. Ta đi câu cá chẳng qua vì ham thích. Câu được cá lên ta lại thả chúng về với sông nước.

Khi nhận ra đúng chàng trai câu cá là vị hoàng tử nổi tiếng thì thiếu nữ ngư dân e sợ, vội vàng lảnh tránh:

- Thôi chào hoàng từ, em phải về kẻo cha mẹ đợi lâu lại mắng

- Xin nàng hãy nán lại, ta xin được tỏ nỗi lòng cùng nàng.

- Ấy chết – Thiếu nữ hoảng hốt – Hoàng tử thiếu gì cung tần mĩ nữ. Em phải về đây.

Nàng rảo gót chạy theo người cha đã khuất bóng. Hoàng tử còn lại một mình, thờ thẫn, ngơ ngẩn vì yêu, cứ tần ngần mãi bên bờ sông, không thiết gì đến câu cá, mà cũng chẳng muốn về.

Sau buổi chiều ấy, chiều nào hoàng tử cũng ra bến sông để được thấy mặt thiếu nữ ngư dân xinh đẹp. Lúc đầu nàng còn sợ không dám ra đón cha mình, nhưng rồi nỗi e sợ mất dần, nàng trò chuyện cùng chàng và đem lòng yêu nhau say đắm. Hoàng tử thề thốt một lòng lấy nàng, song trong thâm tâm, chàng sợ vua cha không đồng ý. Còn thiếu nữ, nàng không tin rằng hoàng tử sẽ lấy mình nên khi thấy chàng thề thốt thì nàng xin chàng đừng làm như vậy, bởi nàng mơ hồ cảm thấy, tình yêu của họ chỉ đem lại bất hạnh cho cả hai.

Gần đến ngày cưới mà mặt mày hoàng tử rầu rĩ, héo hon. Thấy vậy, tiểu thư con quan tể tướng gặng hỏi, nhưng chàng không trả lời. Tiểu thư tìm hiểu thì được biết chiều nào chàng cũng mất hút khỏi hoàng cung. Tiểu thư bèn cài trang theo dõi và nàng đã tận mắt chứng kiến cảnh chàng cùng thiếu nữ ngư dân cùng nhau tình tự và than thở nơi bờ sông khuất nẻo. Tiểu thư cuồng điên bởi lòng ghen tuông và bèn tìm đến một phù thủy có pháp thuật cao cường, dâng vàng bạc xin giúp sức.

Hoàng tử và thiếu nữ ngư dân nào biết chuyện. Cũng như mọi chiều, chàng lại ra chỗ hẹn. Từ xa, chàng đã thấy người yêu đứng chờ. Nàng quay lưng lại phía chàng, mắt hướng ra dòng sông hiu hắt. Đến gần hơn, hoàng tử dừng lại chiêm ngưỡng. Nàng đứng đó, dáng vẻ yêu kiều, tuyệt mĩ khiến hoàng tử run lên vì yêu và trái tim thổn thức. “Ta yêu nàng biết mấy”, hoàng tử thốt lên và khe khẽ đến bên nàng:

Kìa, tiên nữ của lòng ta!

Ôi, hoàng tử tuyệt vời của trái tim em – Nàng đáp lời.

Nàng ngoảnh lại với chàng, thì chợt nàng thấy mặt hoàng tử tái đi và chàng hoảng hốt thực sự:

Ôi, người là ai khủng khiếp làm vậy?

Em đây! Tiên nữ của chàng đây!

Nàng tiến thêm một bước về phía chàng, dang rộng cánh tay chờ đón chàng lao vào như mọi khi, song hoàng tử lùi lại, thét lên:

Không. Ngươi là ma quỉ hiện hình.

Và chàng quay người, bỏ chạy. Nàng kinh ngạc, không hiểu, đuổi theo:

Hoàng tử chàng ơi! Em đây mà!

Nhưng hoàng tử cắm đầu chạy không hề ngoảnh lại và miệng thì luôn kêu “không!”. Chỉ loáng thôi, chàng đã khuất bóng. Nàng đau đớn, quay lại bờ sông. Nàng đến bên dòng nước, soi mình xuống, thầm nghĩ, vẫn ta đây, vẫn gương mặt ấy, thân hình ấy, thế mà chàng hắt hủi ta. Chắc là chàng sắp cưới con quan tể tướng như mọi người đang đồn đại, nên chàng nghĩ ra vậy để xua đuổi ta. Chỉ thương cho ta quá yêu chàng và ngây thơ đến mức tin tưởng vào tình yêu của chàng. Mà ta là ai nhỉ? Con một kẻ ngư dân nghèo khó. Nàng lủi thủi ra về.

Chiều hôm sau, tuy còn sợ, nhưng chàng vì quá nhớ nhung thiếu nữ ngư dân, bèn lần ra bờ sông. Nàng vẫn đứng chờ, yêu kiều, tuyệt mỹ. Song nàng quay lại thì chàng lại thấy gương mặt ma quái. Chàng sợ hãi, song cố trấn tĩnh để không bỏ chạy, nhưng gương mặt chàng vẫn biểu lộ sự hoảng hốt. Nàng giận dỗi quay phắt đi và bất chợt nàng thấy mặt sông hắt bóng một cô gái có gương mặt xấu xí: “Ai đây? Phải chăng đó là ta?” – Nàng kêu thầm lên. Khi nhận đúng là hình bóng của mình thì nàng khóc nấc lên. Khóc như mưa như gió. Sầu thảm. Hồi lâu, nàng nhớ ra và ngoảnh lại thì chàng đã bỏ đi từ bao giờ. Nàng buồn rầu soi mình xuống bóng nước ngỡ bắt gặp gương mặt xấu xí, thì ô hay, mặt nước lại in hình gương mặt xinh đẹp tuyệt vời của nàng.

Chao ôi, ta bị làm sao thế này?

Nàng ngồi bệt xuống vạt cỏ, khóc hết nước mắt, cho đến khi bóng đêm bao phủ mặt sông. Chợt nàng thấy một ông lão râu tóc và áo quần đều một màu trắng toát.

Người là ai? Có phải ma quỉ không? Nàng hỏi

Ta là vị thần của con sông này. Thấy con khóc lóc, ta động lòng thương xót, bảo cho con biết rằng, con đã bị con quan tể tướng, vị hôn thê của hoàng tử vì ghen tuông đã nhờ một vị phù thủy phù phép biến mặt con thành dị dạng mỗi khi con gặp mặt hoàng tử.

Khủng khiếp quá – nàng kêu lên – Nhưng con và chàng yêu nhau thắm thiết. Chàng đã thề thốt lấy con làm vợ.

Ta biết thế, song mỗi khi gặp con, nhìn thấy gương mặt con xấu xí như quỉ hiện hình làm chàng sợ hãi. Nỗi sợ đã giết chết tình yêu.

Vậy thần có cách nào giúp con không?

Pháp thuật của phù thủy này cao cường lắm, ta không phá nổi.

Con cứ mang khuôn mặt xấu xí suốt đời sao? Nhưng thần ơi, không còn sắc đẹp nhưng con còn sự trinh bạch?

Thần sông lặng nhìn nàng không nói.

Con còn lòng nhân hậu.

Thần sông vẫn lặng lẽ.

Vậy thần bảo con bây giờ con phải làm gì?

Ta có một cách giúp con nhưng chẳng biết con có ưng thuận hay không?

Thần nói đi. Dù thế nào con cũng cam chịu, miễn sao con xinh đẹp lại và được ở bên chàng mãi mãi.

Được, ta sẽ giúp. Bây giờ con hãy gieo mình xuống dòng sông này.

Con phải chết sao? Nàng sợ hãi kêu lên.

Chỉ có cách ấy thôi con ạ. Con hãy lựa chọn!

Con không sợ chết – Nàng quả quyết sau hồi lâu nghĩ ngợi – Nhưng con còn cha con? Con chết đi, cha con biết nương tựa vào đâu.

Ta sẽ ban phép cho cha con luôn đánh được nhiều cá.

Vậy là con có thể yên tâm và xin vâng lời thần.

Thần sông biến mất. Còn lại một mình, nàng mới thấm nỗi đau phải hóa sinh. Nàng yêu cuộc sống bao nhiêu. Nàng lưu luyến nó. Nhưng sống trên đời nàng không còn nhan sắc, nàng chỉ có sự trinh bạch và lòng nhân hậu, song chàng lại không cần những thứ ấy. Chàng cần sắc đẹp kia…. Sau khi chúc phúc cho cha, nàng gieo mình xuống dòng sông. Lạ kỳ thay, dòng sông đang thẫm đen, sầu thảm bổng sáng bừng lên và những con sóng mềm mại dâng lên nhẹ nhàng lặng lẽ ôm ấp thân thể người thiếu nữ ngư dân tuyệt sắc, dịu hiền vào lòng mình.

Chờ mãi không thấy con gái về, bác ngư dân mò mẫm suốt đêm đi tìm và đến tận rạng sáng bác mới vớt được xác con, bèn chôn cất ngay bến sông nơi nàng thường ngày ra đón bác mỗi buổi chiều hôm thuyền cá trở về. Lạ kỳ thay, từ mộ nàng mọc lên một loài cây lạ không có thân cành mà chỉ toàn những chiếc lá to xanh, mềm mại yếu đuối. Vì buồn phiền và muốn rời bỏ nơi cay đắng, bác ngư dân bèn đánh loài cây lạ trên mộ con gái mang xuống thuyền xuôi mãi về hạ lưu, dựng lều sinh sống.

Còn hoàng từ, sau khi bỏ chạy khỏi bờ sông, chàng thầm nghĩ. ma quỉ đã cướp mất người yêu xinh đẹp của ta lại còn hiện hình định ám hại ta nữa sao. Ngày tháng làm nỗi nhớ thương nguôi ngoai, và ngày lành tháng tốt đã đến, chàng cưới tiểu thư con quan tể tướng làm vợ. Niềm vui giao duyên qua đi nhanh chóng, tự sâu kín tâm hồn, nỗi nhớ thương thiếu nữ ngư dân lại cuộn lên trong chàng và vì thế mà nhiều khi chàng sinh thẫn thờ, ngơ ngẩn như người mất hồn. Một đêm ngủ, chàng được nàng về báo mộng và khi tỉnh giấc thì trời vẫn chưa sáng, vợ chàng vẫn ngủ say sưa. Chàng lén ra khỏi giường, lần mò đi như trong mộng về phía bờ sông nơi trước đây hai người thường hẹn nhau. Không có gì ngoài một mô đất nhỏ và linh tính cho chàng biết đây chính là mộ nàng. Chàng ngồi ôm ngôi mộ khóc, rồi theo bờ sông xuôi mãi. Trời sáng và trời lại xẩm tối. Qua một ngày, đói khát và mệt mỏi, chàng lả đi và vừa lúc ấy chàng thấy thấp thoáng ánh lửa vạn chài. Theo ánh lửa. chàng đến một ngôi lều đánh cá. Chàng không thể nhận ra người ngư dân tiều tụy, già nua ngồi trước mặt chàng lại là bác ngư dân vui vẻ ngày nào, bởi nỗi đau khổ và sự cô đơn đã phủ thêm màu bạc lên mái tóc, chòm râu, màu đen xạm lên làn da và vẻ sương khói, lên con mắt tinh anh ngày nào. Người ngư dân đón tiếp chàng tử tế, nướng cá cho chàng ăn, rót rượu cho chàng uống và khơi hồng thêm bếp lửa cho chàng sưởi. Chợt chàng nhìn thấy cây lạ được trồng trong chiếc chậu sứt mẻ. Chàng bèn hỏi. Người ngư dân nhìn ngọn lửa bập bùng, điềm tĩnh:

Đó là loài cây mọc trên mộ con gái ta

Bác có con gái… và con bác đã chết rồi sao?

Chàng đến bên, khẽ vuốt ve những tàu là mềm mại, thì nhận thấy ở nách lá trổ ra một bông hoa to, cuống dài, tua màu đỏ tía, cánh trắng muốt. Khi bàn thay chàng khẽ chạm vào thì bông hoa từ từ hé mở, những cánh hoa thanh mảnh, trong trắng tỏa hương dịu nhẹ.

Chào hoàng tử của lòng em!

Ôi, đúng là tiếng nói của nàng – Chàng kêu lên.

Tiếng nói của con gái ta – Bác ngư dân sửng sốt

Em đó! Bông hoa khẽ rung rinh.

Tiên nữ của lòng ta đấy ư?

Bông hoa kể hết nỗi niềm cay đắng mà nàng đã trải qua.

Thật ư? Ta quá vô tình đến thành phụ bạc – Chàng hối hận.

Được vị thần sông cứu độ, em mới thành thế này. Giờ thì em chỉ được gặp chàng vào ban đêm. Chỉ trong bóng đêm em mới xinh đẹp, trong trắng như xưa. Chàng hãy nhìn xem… Bông hoa này đây…hoa chính là trái tim tinh khiết, trinh bạch của em dành cho chàng đó.

Ta yêu nàng biết bao nhiêu.

Chàng kêu lên và từ khóe mắt chàng ứa ra những giọt nước mắt chan chứa yêu thương. Thật kì diệu, khi những giọt nước mắt của chàng nhỏ xuống chậu hoa thì từ đó mọc ngay lên một loài cây lạ khác không có lá mà chỉ toàn thân cành xanh biếc giao nhau quấn quýt. Cây hoa yếu đuối liền tựa vào và những tàu lá yếu đuối tha thướt luồn vào thân cành của loài cây kia như thể chỉ có một loài cây vậy.

Bác ngư dân nghe hết lời thoại của chàng trai lạ với bông hoa thì hiều rằng chàng trai này chính là hoàng tử con gái mình yêu. Chính vì chàng ta mà con gái mình phải chết. Mắt bác ngư dân long lên vì căm giận. Song nhìn dáng vẻ đau đớn đến tột độ của chàng trai, nhìn mái đầu xanh của chàng gục xuống và nhất là khi chứng kiến sự xuất hiện của loài cây lạ từ những giọt nước mắt của chàng thì bác ngư dân hiểu được chàng trai kia cũng cùng cảnh ngộ như bác. Nỗi căm giận dịu đi, bác ngư dân khẽ đặt bàn tay thô ráp của mình lên vai chàng, lựa lời khuyên giải:

Đau khổ thể là đủ rồi con ạ! Sự phiền muộn chỉ làm lòng thêm yếu đuối. Hãy cứng cỏi lên, cả vương quốc đang chờ con.

Chàng ngước nhìn bác ngư dân lòng chứa chan sự biết ơn.

Sớm hôm sau, hoàng tử ngỏ ý muốn đưa bác về triều để phụng dưỡng, song bác một mực chối từ, bởi bác vốn quen với lao động và yêu mến cảnh sông nước phóng khoáng, nên sẽ không chịu nổi cảnh nhàn rỗi nơi lầu son gác tía. Hoàng tử xin đưa chậu hoa về triều và xin được chu cấp cho bác đầy đủ.

Vua cha mất đi, Hoàng tử được kế vị. Chàng là vị vua anh minh, hiền đức. Chàng phong cho vợ là hoàng hậu.

Thế nhưng, sống bên hoàng hậu chàng chỉ là một thân xác không hồn, bởi trái tim và tâm hồn chàng đã theo những giọt nước mắt biến thành loài cây toàn thân cành mà không có lá, làm chỗ dựa cho loài cây lá mềm yếu, hoa trắng tinh khiết và dịu thơm chỉ nở về đêm, hiện thân của thiếu nữ ngư dân, người yêu chàng.

Hai loài cây lạ ấy sống mãi với đời. Và ngày nay, người đời quen trồng chúng bên nhau.